ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ
Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγος
Για άλλη μια φορά το ζήτημα των Αλεβητών της Τουρκίας ήρθε
στην επικαιρότητα με τα τελευταία γεγονότα του Gazipark και τις διαδηλώσεις που
έχουν αναστατώσει την γειτονική χώρα και στις οποίες σε πολλές περιπτώσεις
πρωτοστατούν Αλεβήτες που θεωρούν ότι βρίσκονται υπό διωγμό από την ισλαμική
κυβέρνηση του Ερντογάν.
Παράλληλα και η πολιτική του Ερντογάν στον εμφύλιο της
Συρίας αποτέλεσε άλλο ένα σοβαρό αίτιο του ξεσηκωμού των Αλεβητών που έβλεπαν
τον Τούρκο πρωθυπουργό να στρέφεται κατά του Ασαντ ο οποίος ανήκει στην ίδια με
αυτούς θρησκευτική αίρεση. Αλλά η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι είναι η
ονομασία «Σουλτάνος Σελήμ ο γιαβούζ» που έδωσε ο Ερντογάν στην υπό κατασκευή
τρίτη γέφυρα του Βοσπόρου και οποίος ήταν ο μεγαλύτερος σφαγέας των Αλεβητών
της Μικράς Ασίας.
Σίγουρα το πρόβλημα των Αλεβητών είναι ένα από τα
μεγαλύτερα προβλήματα της σύγχρονης τουρκικής ταυτότητας και για πολλούς
ιστορικούς ανάγεται στην ρίζα των γενικότερων προβλημάτων της σημερινής
ταυτότητας των κατοίκων της Μικράς Ασίας.
Η εμφάνιση και επικράτηση του Ισλάμ, πάνω σε ένα ελληνορθόδοξο
χριστιανικό υπόβαθρο απασχολεί κατά
καιρούς έντονα την σημερινή Τουρκία και
είναι και αυτό άλλος ένας «κρίκος» στην αλυσίδα των προβλημάτων που
δημιουργούν τριγμούς, ενίοτε και
«σεισμικές δονήσεις», στο σύγχρονο τουρκικό κατεστημένο.
Αξίζει εδώ να αναφέρουμε μερικά βασικά στοιχεία των
Αλεβητών που τους ξεχωρίζουν τελείως από τους σουνίτες ορθόδοξους
μουσουλμάνους. Α) Οι ναοί τους είναι τα
τζεμ, (τόποι προσευχής) και όχι τα τζαμιά. Τα τζεμ θεωρούνται σαν μυστικοί χώροι οι οποίοι μοιάζουν με εκκλησίες
ορθόδοξες χωρίς σταυρό. Σε κάποιους από αυτούς, ειδικά στην ελληνική δυτική
Θράκη όπου η πλειοψηφία των μουσουλμάνων ήταν Μπεκτασήδες, υπήρχαν παλαιότερα
(πριν οργιάσει η τουρκική προπαγάνδα), αφιερώματα ή και εικόνες της Παναγίας
και του Αϊ-Γιώργη.
Β) Η πίστη τους τείνει στη θειότητα του προσώπου του Αλί.
Ουσιαστικά ορισμένα μπεκτασήδικα τάγματα αναφέρονται σ’ έναν Ισλαμικό Τριαδικό
Θεό που αποτελείται από τον Αλλάχ-Θεό, τον Μωάμεθ και τον Αλί. Γ) Σε
θρησκευτικές λειτουργίες, πίνουν κρασί
και ρακί κάτι που είναι μέγα σκάνδαλο
για κάθε ισλαμιστή Σουνίτη. δ) Παραδέχονται τον μοναχισμό. Είναι οργανωμένοι
μάλιστα σε μοναχικά τάγματα. Τα μοναστήρια τους, σε απόλυτη αντιστοιχία με τα
ορθόδοξα, είναι χώροι περισυλλογής, άσκησης και αγνείας. ε) Απεικονίζουν σε
εικόνες τον Αλί, (διάδοχο του Μωάμεθ τον οποίο οι Αλεβήτες θεωρούν αν όχι
ανώτερο τουλάχιστον ισάξιο με τον Μωάμεθ),
και τους αγίους τους. Η πράξη τους αυτή αποτελεί σκάνδαλο για κάθε πιστό
του Ισλάμ. ζ) Οι γυναίκες δε φορούν φερετζέ και κινούνται πολύ περισσότερο
ελεύθερα απ’ ό, τι οι άνδρες. Η) Τιμούν τους δώδεκα ιμάμηδες, κατά τη
χριστιανική τιμή προς τους δώδεκα Αποστόλους. Θ) Δέχονται ότι ο Αλί αναλήφθηκε
στους ουρανούς. Ι) Οι τελετάρχες τους φορούν άμφια.
Τα μεγαλύτερα κέντρα συγκέντρωσης των Αλεβητών βρίσκονται
στις γνωστές συνοικίες «Γκάζι» και «Ουμρανίγιε» της Κωνσταντινούπολης όπου
κατοικεί η μεγάλη μάζα των Αλεβητών και των Κούρδων. Εκεί συχνά έχουν σημειωθεί
μεγάλης έκτασης βίαιες διαδηλώσεις και συγκρούσεις με την αστυνομία και τις
δυνάμεις ασφαλείας. Ειδικά στην Κωνσταντινούπολη υπάρχουν δέκα μεγάλα θρησκευτικά κέντρα των
Αλεβητών τα λεγόμενα «Τζεμεβλερί» (Cemevleri), που συγχρόνως είναι και κέντρα
συγκέντρωσης της κοινωνικοπολιτικής τους
δύναμης. Τα κέντρα αυτά είναι τα εξής:
1) Καρατζά Αχμέτ Σουλτάν Ντεργκαχί. 2)
Σαχκουλού Σουλτάν Ντεργκαχί. 3) Καρτάλ
Τζέμεβί. 4) Γκαζί Μαχαλεσί Τζεμεβί. 5)
Σαρίγκαζί Τζεμεβί. 6) Γιενίμπόσνα Τζεμεβί. 7) Ανταλάρ Τζεμεβί. 8) Γκαρίπ Ντεντέ
Τζεμεβί. 9) Οκμεϋντάν Τζεμεβί. και 10) Αλιμπεϋκιόϊ Τζεμεβί. Από αυτά τα «Γκαζί Μαχαλεσί», «Σαρίγκαζί»,
και «Γιενίμπόσνα», βρίσκονται στην Ασιατική ακτή και είναι τα πιο δυναμικά σε
εκδηλώσεις ενώ το «Ανταλάρ Τζεμεβί», βρίσκεται στην Πριγκιπόννησο.
Σε ολόκληρη την Τουρκία υπάρχουν περίπου 50 μεγάλα
θρησκευτικά και πολιτιστικά κέντρα των Αλεβητών και είναι διάσπαρτα σε όλη την
επικράτεια. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ενώ οι Σουνίτες ιερείς
μισθοδοτούνται από το τουρκικό κράτος, οι Αλεβήτες δεν έχουν καμία μόνιμη
κρατική οικονομική βοήθεια και αυτός είναι άλλος ένας λόγος της οργής των
Αλεβητών. Τα θρησκευτικά κέντρα της Ανατολίας είναι τα εξής: 1) Σιβάς Τζεμεβί
δηλαδή το κέντρο της Σεβάστειας. Το 1995 στο πρώτο μνημόσυνο που οργάνωσαν οι
Αλεβήτες έξω από το θρησκευτικό τους κέντρο για τα θύματα της πυρπόλησης του
ξενοδοχείου, έγιναν φοβερές και αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ Αλεβητών και
Σουνιτών. 2) Μαλάτεια. Εδώ υπάρχουν δύο
θρησκευτικά κέντρα γεγονός που δείχνει την μεγάλη δύναμη των Αλεβητών στην
περιοχή που είναι και γενέτειρα του Τουργκούτ Οζάλ. 3) Ελαζίγ. 4) Τούντζελι. 5) Τσορούμ. 6) Εσκήσεχίρ. 7)
Ερτζιντζάν-Ουλαλάρ. Πέραν τούτων υπάρχουν και άλλα κέντρα Αλεβητών και
φανερώνουν την ύπαρξη συμπαγών πληθυσμών που ακολουθούν την αίρεση του
Αλεβητισμού στις εξής περιοχές: Νίκαια ή Ιζμίτ, Άγκυρα στο προάστιο Μαμάκ όπου
και οι περίφημες πολιτικές φυλακές, Μπαλίκ Σεχίρ, Μανίσα, Ισκεντερούμ (Αλεξανδρέττα), Αμάσεια,
Μερτζιφούντα, Ντενιζλί,
Σμύρνη, Καραμάν Μαράς. Τα πιο καινούρια κέντα των Αλεβητών που
άνοιξαν τα τελευταία χρόνια είναι στις εξής περιοχές: Σισλί της
Κωνσταντινούπολης, στο Ελμπιστάν και το Νουρχάκ του Καραμάν Μαράς, στη Ζάρα της
Σεβάστειας, στο Γκιουμιουχατζίκιοϊ της Αμάσειας, στο Αϊδίνη, στο Κουσάντασι,
στην Μερσίνα, στην Αντάλλεια και στο Αντίγιαμάν. Σε όλα αυτά τα κέντρα και
ιδιαίτερα σε αυτά της Κωνσταντινούπολης στην περιοχή της Ουμρανίγιε, έχει
αναπτυχθεί έντονη πολιτική δραστηριότητα στον τομέα της απαίτησης περισσότερων
δημοκρατικών ελευθερίων.
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ
΄΄ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ΄΄