Του
ΝΙΚΟΥ ΜΕΛΕΤΗ
Σε δύσκολο πάζλ που απαιτεί τουλάχιστον την σαφή πολιτική
βούληση για συνεννόηση εκ μέρους του Καϊρου ,εξελίσσεται η προσπάθεια που
ξεκίνησε και πάλι με πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης, προκειμένου να
υπάρξει συμφωνία για οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ των δυο χωρών. Σημαντικό και κρίσιμο πρόβλημα είναι η «τεχνική» όπως
ισχυρίστηκαν οι Αιγύπτιοι, υπερκάλυψη τμήματος της ελληνικής υφαλοκρηπίδας από
το «Οικόπεδο 12» που έχει χαράξει η Αίγυπτος στο βορειοδυτικό τμήμα της
ΑΟΖ της, ένα «τεχνικό σφάλμα» που μέχρι στιγμής όμως αρνείται να επανορθώσει,
προκαλώντας έτσι ερωτηματικά για τις πραγματικές προθέσεις της.
Η επιδίωξη συμφωνίας με την Αίγυπτο αποτελεί το κομβικό
και καθοριστικό βήμα για την χώρα μας στην προσπάθεια να ενισχύσει πολιτικά και
διπλωματικά την διαπραγματευτική θέση της όταν και εφόσον υπάρξει αντίστοιχη
διαπραγμάτευση με την Τουρκία. Μια ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία οριοθέτησης
θαλασσίων ζωνών θα καταστήσει ακόμη πιο καθαρό το τοπίο στην Ανατολική
Μεσόγειο και θα παραδώσει μεγάλες θαλάσσιες περιοχές στην έρευνα
και κατόπιν στην αξιοποίηση των ενεργειακών πόρων που σύμφωνα με πολλές
ενδείξεις υπάρχουν στον βυθό.
Οι συνομιλίες της Ελλάδας με την Αίγυπτο για την
οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών είχαν διακοπεί ακόμη επί της προεδρίας
Μουμπαρακ μετα από παρεμβάσεις της Τουρκίας και του ιδίου του προέδρου
της χώρας Αμντουλλάχ Γκιουλ προς το Κάιρο. Το μεγάλο αγκάθι σε αυτή την
διαδικασία είναι το Καστελόριζο καθώς ο υπολογισμός της επήρειας του ακριτικού
νησιού σε συνδυασμό με το «τόξο» που σχηματίζουν οι θαλάσσιες ζώνες της Ρόδου,
της Καρπάθου και της Κρήτης πρακτικά αποδίδουν στην Ελλάδα ένα σημαντικό
σε έκταση και αξία τμήμα της ΑΟΖ της Ανατολικής Μεσογείου. Μια περιοχή η
οποία προσφέρει στην Ελληνική ΑΟΖ γειτνίαση με εκείνη της Κύπρου και
της Αιγύπτου περιορίζοντας αντίστοιχα σημαντικά την τουρκική ΑΟΖ στην περιοχή.
Η Αίγυπτος πραγματοποιώντας στην διάρκεια των τελευταίων
ετών συνομιλίες και με την Τουρκία για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών τους,
πρακτικά έδειχνε ότι αποδέχονταν τα τουρκικά επιχειρήματα ότι το Καστελόριζο
δεν έχει επήρεια πέραν των χωρικών υδάτων του και συνεπώς περιοριζόταν
σημαντικά το αντικείμενο οριοθέτησης με την Ελλάδα.
Τα αρνητικά μηνύματα από την Αίγυπτο συνέχιζαν να έρχονται
και όλο το διάστημα της προεδρίας του ισλαμιστή και συμμάχου του Ταγίπ
Ερντογαν, του Μοχάμεντ Μορσι αλλά το πραγματικό σοκ επήλθε κατά την επίσκεψη
του Αιγύπτιου υπουργού εξωτερικών Καμελ Αμρ στις 13 Ιουνίου, όταν
κατά την συνάντηση του με τον Δημήτρη Αβραμοπουλο ζήτησε την
πραγματοποίηση Τριμερούς συνάντησης Ελλάδας-Αιγύπτου- Τουρκίας για την
οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών. Με αυτό τον απροκάλυπτο τρόπο το Κάιρο όχι απλώς
αποδέχονταν τις αιτιάσεις και διεκδικήσεις της Τουρκίας αλλά εκβιαστικά
επεδίωκε να τις επιβάλλει και στην Ελλάδα, σε αντάλλαγμα της οριοθέτησης και
των μεταξύ των δυο χωρών, ζωνών.
Δεν είναι τυχαίο ότι στις δηλώσεις των δυο υπουργών,
Αβραμόπουλου και Αμρ, δεν έγινε καν νύξη για το θέμα των θαλασσίων ζωνών.
Μετα την ανατροπή του ισλαμιστή προέδρου της Αιγύπτου
Μορσι υπήρξαν ενδείξεις αλλαγής διάθεσης από τους Αιγυπτίους, καθώς η
μεταβατική κυβέρνηση είχε ανάγκη την εξωθεν καλή μαρτυρία και την αποδοχή
της από ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και έτσι διευκολύνθηκε η επίσκεψη στο Κάιρο τόσο
του κύπριου υπουργού Ιωάννη Κασουλιδη όσο και του Ευάγγελου Βενιζέλου κατά τις
οποίες εκδηλώθηκε από τους αιγυπτίους η πρόθεση για συνομιλίες σχετικά με
τις θαλάσσιες ζώνες.
Αν και τις επόμενες ημερες αναμένεται να υπάρξει συνάντηση
στο πλαίσιο των πολιτικών διαβουλεύσεων με την Αίγυπτο, ιδιαίτερα σημαντικό για
την Αθήνα και απόδειξη της ειλικρίνειας των προθέσεων της αιγυπτιακής
κυβέρνησης είναι η σύγκληση και των τεχνικών επιτροπών εμπειρογνωμόνων ώστε να
αρθεί το «τεχνικό λάθος» εις βάρος της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Τι συνέβη με τα
αιγυπτιακά Οικόπεδα
Το 2012 η EGAS, η αιγυπτιακή κρατική εταιρία φυσικού
αερίου προχώρησε σε ένα γύρο δανειοδοτήσεων 15 οικοπέδων στην αιγυπτιακή
ΑΟΖ στην Μεσόγειο και στο Δέλτα του Νείλου. Το Οικόπεδο 12 στο βόρειο
τμήμα της περιοχής που προσφέρθηκε στον διαγωνισμό είναι έκτασης 7150
τ.χλμ και διαπιστώθηκε ότι υπερκαλύπτει ένα τμήμα της
ελληνικής υφαλοκρηπίδας σε σχέση με τον υπολογισμό της μέσης γραμμής.
Στα ελληνικά διαβήματα, η αιγυπτιακή πλευρά απάντησε
ότι επρόκειτο για κάποιο τεχνικό σφάλμα και δέχθηκε να υπάρξει συνάντηση
τεχνικών εμπειρογνωμόνων ώστε να λυθεί το ζήτημα. Από τότε όμως δεν υπήρξε
καμία απολύτως ανταπόκριση από την αιγυπτιακή πλευρά παρά τις οχλήσεις της
ελληνικής πρεσβείας.
Πάντως μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν πληροφορίες για την
κατακύρωση του συγκεκριμένου Οικόπεδου σε πετρελαϊκή εταιρία, ενώ ήδη τα
Οικόπεδα 9 και 6 έχουν κατακυρωθεί στην ENI και Dana Gas.
Δεν είναι τυχαίο πάντως ότι για την περιοχή που έχει γίνει
η επικάλυψη της ελληνικής υφαλοκρηπίδας είναι από τις λίγες περιοχές για τις
οποίες έχουν γίνει δισδιάστατες σεισμικές έρευνες από την TGS από τον
Σεπτέμβριο του 2001 μέχρι τον Απρίλιο του 2002 με το σκάφος TGS NOPEC.
Η ανησυχία της Αθήνας δεν είναι τόσο για την
μικρή επικάλυψη της ελληνικής υφαλοκρηπίδας από το
αιγυπτιακό Οικόπεδο 12 όσο γιατί η χάραξη του βόρειου ορίου του Οικόπεδου
(και η νοητή προέκταση του προς Ανατολάς) ταυτίζεται με την διεκδίκηση της
Τουρκίας για χάραξη οριοθέτησης με βάση την μέση γραμμή μεταξύ Αιγύπτου
και Τουρκίας και διαγραφή των θαλασσίων ζωνών του Καστελόριζου αλλά και
εκείνων της Κρήτης και της Καρπάθου. Έτσι η προφανής απροθυμία της Αιγύπτου να
διορθώσει το «τεχνικό σφάλμα» θα μπορούσε να θεωρηθεί ως αποδοχή εκ μέρους
της Αιγύπτου των αιτιάσεων και της επιχειρηματολογίας της Τουρκίας για μη
επήρεια του Καστελόριζου και περιορισμένη επήρεια των άλλων ελληνικών νησιών .
Με την Αίγυπτο οι διαπραγματεύσεις για τις θαλάσσιες ζώνες
δεν ήταν ποτέ εύκολη υπόθεση καθώς είχαν επιβαρυνθεί από τις τουρκικές
παρεμβάσεις.
Από την αρχή των διαπραγματεύσεων (ο πέμπτος και
τελευταίος γύρος έγινε στο Κάιρο τον Ιούνιο του 2009) οι δυο χώρες είχαν
συμφωνήσει στην αποδοχή ότι η κοινή νομική βάση είναι το Δίκαιο της
Θάλασσας και συνεπώς είναι σεβαστές οι αρχές της μέσης γραμμής για την
οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, και η αναγνώριση του δικαιώματος των νησιών σε
θαλάσσιες ζώνες.
Η ελληνική πλευρά είχε παρουσιάσει ως εγγυτέρα σημεία από
τα οποία θα προσμετρείται η ιση απόσταση το Κουφονησι (Λασιθίου), την Καρπαθο,
την βραχονησίδα Χήνα νοτιοανατολικά της Ρόδου και την Στρογγύλη. Η Αιγυπτιακή
πλευρά ενώ είχε αποδεχτεί την μέση γραμμή εξέφρασε επιφυλάξεις και
υιοθετώντας την τουρκική θέση, έθεσε το ερώτημα στις διαπραγματεύσεις, εάν ένα
μικρό νησί όπως το Καστελόριζο μπορεί να έχει πλήρη επήρεια, και εάν η μέση
γραμμή στην συγκεκριμένη περίπτωση οδηγεί σε δίκαιη λύση όπως επιτάσσει το
Δίκαιο της Θάλασσας.
Στην διάρκεια των διαπραγματεύσεων και ήδη από τον
Φεβρουάριο του 2007, η Ελληνική πλευρά είχε επιδώσει στην Αίγυπτο
χάρτη στον οποίο αποτυπώνονταν η προς οριοθέτηση περιοχή, σύμφωνα με
την ελληνική θέση, και η περιοχή αυτή άρχιζε από δυτικά στο τριεθνές όριο
με την Λιβύη και κατέληγε ανατολικά στο τριεθνές όριο με την Κύπρο, ώστε να
περιλαμβάνει και όλη την ζώνη επήρειας του Καστελόριζου.
Η Αίγυπτος δυο χρόνια μετα τον τελευταίο γύρο
διαπραγματεύσεων παρουσίασε τροποποιημένο τον χάρτη αυτό ώστε να
εξαιρείται η περιοχή για την «οποία προέβαλλε αξιώσεις η Τουρκία» και αφορούσε
φυσικά ολόκληρη την θαλάσσια ζώνη του Καστελόριζου.
Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε κατηγορηματικά από την Ελληνική
πλευρά..
Έκτατε η Αθήνα αρκετές φορές δια της
διπλωματικής οδού εξέφρασε την έντονη διαμαρτυρία της για τις συνομιλίες
που είχε επανειλημμένα η αιγυπτιακή πλευρά με την Τουρκία για την
οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, καθώς κάτι τέτοιο δεν έχει νομική
βάση συμφώνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, δεν λαμβάνει υπόψη του τις
θαλάσσιες ζώνες του Καστελόριζου και αποκλείει την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών
μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου.
Σε αυτό το ιδιαίτερα επιβαρυμένο περιβάλλον αναμένεται να
ξεκινήσει η ουσιαστική διαβούλευση μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου για το θέμα των
θαλασσίων ζωνών και να αποδειχθεί εμπράκτως η καλή θέληση και οι ειλικρινείς
προθέσεις της μεταβατικής αιγυπτιακής κυβέρνησης να απαλλαγεί από την
τουρκική επιρροή στην διαμόρφωση των θέσεων της.
Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό www.epikaira.gr
ΛΕΖΑΝΤΑ ΧΑΡΤΗ: Το βορειότερο Οικόπεδο είναι το Οικόπεδο 12 που επικαλύπτει ελληνική υφαλοκρηπίδα και η προεκταση του βορειου οριου του συμπιπτει με τις τουρκικες διεκδικησεις