Το τέλος των
πολύτιμων συνόρων με επικίνδυνα κράτη
Γράφει ο Δρ.
Κωνσταντίνος Γρίβας
Εδώ και αρκετά χρόνια η Άγκυρα «πουλάει» στη Δύση τη
γεωγραφική της γειτνίαση με προβληματικές χώρες. Στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου
ήταν η ίδια η Σοβιετική Ένωση. Εκείνον τον καιρό, η Τουρκία ήταν η μόνη χώρα -
μέλος του ΝΑΤΟ που είχε σύνορα απευθείας με τη Σοβιετική Ένωση, με εξαίρεση,
φυσικά, τα περιορισμένης έκτασης και σχετικά μικρής γεωστρατηγικής αξίας σύνορα
της Νορβηγίας με τη Ρωσία στον απώτατο ευρωπαϊκό Βορρά.
Με άλλα λόγια, η Τουρκία τότε εμφανιζόταν ως η πρώτη
γραμμή άμυνας της Δύσης έναντι της Σοβιετικής Ένωσης.
Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και τη γέννηση της
Αρμενίας, της Γεωργίας και του Αζερμπαϊτζάν στη θέση των περιοχών που συνόρευαν
με την Τουρκία, πολλοί είπαν ότι ο ρόλος της Τουρκίας στη Δυτική γεωστρατηγική
μειώθηκε μέχρι εξαλείψεως. Ίσως να γινόταν έτσι, αν δεν συνέβαιναν δύο
γεγονότα.
Το πρώτο ήταν η πτώση του καθεστώτος του Σάχη στο Ιράν στα
τέλη της δεκαετίας του 70 και η δημιουργία μίας επικίνδυνης αντιαμερικανικής
θεοκρατικής χώρας, εκεί που μέχρι πρότινος βρισκόταν ένα από τα σημαντικότερα
προπύργια της αμερικανικής γεωστρατηγικής.
Το δεύτερο ήταν ο πόλεμος του Κόλπου το 1991, με το Ιράκ
του Σαντάμ Χουσεΐν να μετατρέπεται και αυτό σε μία απειλή για τη Δύση.
Έτσι, η Τουρκία συνέχισε να εμφανίζει τον εαυτό της ως το
άμεσο σύνορο της Δύσης με τρεις «χώρες παρίες» και συγκεκριμένα με το Ιράκ, τη
Συρία και το Ιράν.
Όμως τα χρόνια πέρασαν, και σήμερα βρισκόμαστε σε μία
εντελώς νέα πραγματικότητα στη Μέση Ανατολή. Το Ιράκ και η Συρία έχουν
αποδομηθεί και στο κέντρο των δύο χωρών τείνει να δημιουργηθεί ένα ανεξέλεγκτο
ισλαμιστικό μόρφωμα. Ταυτοχρόνως, το Ιράν, δειλά – δειλά, αρχίζει να
εμφανίζεται ως ένας υποψήφιος σταθεροποιητικός παράγοντας που μπορεί να βγάλει
το φίδι από τον τρύπα για τους αμερικανούς, αντιμετωπίζοντας αποφασιστικά τους
ισλαμιστές του ISIL στο Ιράκ και τους φονταμενταλιστές στη Συρία, με τη βοήθεια
της επίσης σημιτικής και φιλοϊρανικής Χεζμπολάχ.
Έτσι, απέναντι σε ένα υποψήφιο «εξημερωμένο» Ιράν, η
Τουρκία δεν μπορεί για πολύ να συνεχίσει να πουλάει τον εαυτό της ως
προμετωπίδα της Δύσης.
Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι η Τουρκία εντός ολίγου
ενδέχεται να βρεθεί να συνορεύει με δύο κουρδικά κρατικά μορφώματα, τα οποία
στο μέλλον είναι πιθανό να ενωθούν σε ένα μεγαλύτερο Κουρδιστάν, που θα
χρειάζεται μόνο ένα ακόμη βήμα για την εθνική του ολοκλήρωση: την ενσωμάτωση
των κουρδικών περιοχών στη νοτιοανατολική Τουρκία.
Και δεν είναι μόνο ότι το ιρακινό Κουρδιστάν είναι εν
δυνάμει εχθρικό για την Τουρκία, έστω και αν αυτή τη στιγμή φαίνεται πως έχει
επιτύχει μία τακτική συμμαχία με αυτό εναντίον της κεντρικής ιρακινής
κυβέρνησης. Το ζήτημα είναι ότι το Κουρδιστάν είναι φιλοαμερικανικό και
φιλοϊσραηλινό, και αποτελεί στήριγμα για τη δυτική γεωστρατηγική στην περιοχή. Επιπροσθέτως,
η ύπαρξη μεγάλων κοιτασμάτων πετρελαίου υψηλής ποιότητας στο Ιρακινό Κουρδιστάν
το καθιστά ακόμη πιο πολύτιμο για τη Δύση, ενώ οι υδάτινοι πόροι του είναι
ιδιαίτερα σημαντικοί για το Ισραήλ.
Με άλλα λόγια, η Τουρκία, από εκεί που βρισκόταν να
συνορεύει με μία ομάδα «κακών παιδιών» κι έτσι ήταν σε θέση να πουλάει τον
εαυτό της σαν προπύργιο της Δύσης, τώρα στη θέση της έχουν προκύψει δύο
σίγουροι και ένας υποψήφιος φίλος των Δυτικών, που είναι ταυτοχρόνως μεγάλος
υποψήφιος εχθρός των Τούρκων. Έτσι, η Τουρκία απειλεί να εξελιχθεί σε πρόβλημα
για τους Αμερικανούς, από στήριγμα που ήταν μέχρι σήμερα.
Σε αντίθεση, όμως, με ό,τι γενικώς πιστεύεται, δεν είναι
τόσο το Κουρδιστάν αυτό που θα διαμορφώσει το πλέγμα των σχέσεων της Τουρκίας
με τη Δύση, όσο το Ιράν.
Κατ’ αρχάς, ένα από τα μεγάλα ατού της γειτνίασης της
Τουρκίας με το Ιράν ήταν όχι μόνο ότι αποτελούσε ανάχωμα γι αυτό, αλλά και ότι
θα μπορούσε να εξελιχθεί σε σύμμαχό του, αν η Δύση δεν έδειχνε τον
«απαιτούμενο» σεβασμό γι αυτήν και δεν την αντάμειβε με τον κατάλληλο τρόπο. Η
δε ύπαρξη κουρδικών μειονοτήτων στο Ιρανικό και στο Τουρκικό έδαφος, αποτελούσε
έναν παράγοντα που απειλούσε να φέρει κοντά τις δύο χώρες και να επιφέρει
αποφασιστικό πλήγμα στην Δύση.
Σήμερα, όμως, το Ιράν φαίνεται πως έχει επιτύχει ένα νέο modus
vivendi με τους Κούρδους, για να αντιμετωπίσουν από κοινού τους ισλαμιστές
αντάρτες στο Ιράκ και τη Συρία, ενώ φαίνεται πως εξετάζει και το ενδεχόμενο να
ωθήσει το εκκολαπτόμενο κουρδικό κράτος σε επέκταση προς την Τουρκία, όπου
βρίσκεται και η μεγάλη μάζα των Κούρδων και όχι προς το Ιράν, όπου η κουρδική
κοινότητα είναι πολύ μικρότερη.
Με άλλα λόγια, η διαμόρφωση ενός κουρδικού κρατικού
μορφώματος στο Ιράκ και στη Συρία, ενδέχεται να θέτει εκτός λογικής έναν άξονα
Άγκυρας –Τεχεράνης για την από κοινού αντιμετώπιση των Κούρδων και, αντιθέτως,
να ωθήσει την Τεχεράνη στο να προσπαθήσει να ρυμουλκήσει προς το μέρος της το
Ιρακινό Κουρδιστάν, όπως άλλωστε προσπαθεί να κάνει και η Άγκυρα.
Επιπροσθέτως, η βιαιότητα του πολέμου στο Ιράκ, καθιστά
ακόμη βαθύτερο το χάσμα μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών μουσουλμάνων, και, κατά
συνέπεια, καθιστά σχεδόν αναπόφευκτη την εμβάθυνση των διαφορών και την ενίσχυση
της συγκρουσιακής δυναμικής του σιιτικού Ιράν με τη σουνιτική Τουρκία.
Τόσο οι αμερικανοί όσο και το Ισραήλ δύσκολα θα επιτρέψουν
στην Άγκυρα να αποτελέσει απειλή για την επιβίωση του Κουρδιστάν, δεδομένου ότι
το τελευταίο αποτελεί κρίσιμης σημασίας προπύργιό τους στην περιοχή. Ενώ και
προβλήματα με το Ιράν δεν θα ήταν ιδιαίτερα ανεκτά αυτή την εποχή, δεδομένου
ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και το Ισραήλ βρίσκονται ενώπιον της ακόμη αδύναμης και
χλωμής, αλλά και υπαρκτής, πιθανότητας να οδηγηθού6ν σε κάποιο είδος συνύπαρξης
με την Τεχεράνη, με την τελευταία να πείθεται να εγκαταλείψει το πυρηνικό της
πρόγραμμα και να περιορίσει τις αντι-ισραηλινές της ενέργειες σε λελογισμένα
επίπεδα, με αντάλλαγμα την ενίσχυση του γεωπολιτικού ρόλου και τη μετατροπή της
σε ηγεμονική δύναμη στην περιοχή, με καταλύτη την από κοινού αντιμετώπιση των
ακραίων ισλαμιστών.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι υπάρχουν
απόψεις πως οι Αμερικανοί βρίσκονται πίσω από τους ισλαμιστές του ISIL, ή ακόμη
και οι Ισραηλινοί.
Στην πραγματικότητα, φαίνεται πως κάποια κομμάτια του
αμερικανικού και ισραηλινού κατεστημένου είχαν μπει στον πειρασμό να
επιχειρήσουν να διασπάσουν τον σιιτικό άξονα Χεζμπολάχ – Συρίας – Ιράν, με την
ενίσχυση των σουνιτικών δυνάμεων στη Συρία. Στην προσπάθειά τους αυτή
βοηθήθηκαν και από τις πάμπλουτες σουνιτικές μοναρχίες των πετρελαιοπαραγωγών
του Κόλπου και φυσικά και από την Τουρκία. Όμως, από ό,τι φαίνεται, η επιτυχία
τους ήταν τόσο μεγάλη, ώστε δημιουργήθηκε ένα τέρας που βρέθηκε εκτός ελέγχου
και τώρα δεν ξέρουν τι να κάνουν για να το αντιμετωπίσουν.
Με άλλα λόγια, η Τουρκία μετατρέπεται από στήριγμα σε
πρόβλημα για τη Δύση, και οι συνέπειες αναμένεται να είναι μεγάλες στο μέλλον,
τόσο γι αυτήν, όσο και για τα κράτη που συνορεύουν με αυτήν, δεδομένου ότι η
Τουρκία θα κάνει ό,τι μπορεί για να παραμείνει στον πυρήνα των «κομβικών χωρών»
για τη Δύση.
Και αν δεν μπορεί να το πράξει δια της πολυτιμότητάς της,
θα το κάνει δια της απειλής. Θα επιχειρήσει, δηλαδή, να μετατραπεί από
«ετερόφωτο» σε «αυτόφωτο» κράτος, έστω και αν ο μόνος τρόπος για να επιτύχει
κάτι τέτοιο θα είναι η ενίσχυση των δυνατοτήτων της να απειλεί άλλες χώρες «που
ανήκουν στη Δύση» Και βρίσκονται δίπλα της…
Πηγή περιοδικό
“Hellenic Nexus”