ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ
ΕΡΝΤΟΓΑΝ ΔΕΝ ΕΧΕΙ… ΡΟΔΟΠΕΤΑΛΑ ΑΛΛΑ ΠΟΛΛΑ «ΑΓΚΑΘΙΑ»
Γράφει ο Νίκος
Χειλαδάκης
Την πρόβλεψη ότι ο νεοεκλεγείς μετά την θριαμβευτική του
νίκη στις προεδρικές εκλογές της Τουρκίας, στις 10 Αυγούστου, Ταΐπ Ερντογάν, θα
είναι και ο μοιραίος ηγέτης για την Τουρκία και ότι πολύ σύντομα θα
αντιμετωπίσει τεράστια προβλήματα που θα αντιστρέψουν με δραματικό τρόπο το
θριαμβευτικό κλίμα που έχει επικρατήσει μετά την νίκη του, κάνει ο γνωστός
Αμερικανός στρατηγικός αναλυτής του πανίσχυρου αμερικανικού, «Συμβουλίου
Εξωτερικών Σχέσεων», Daniel Pipes.
Το Συμβούλιο αυτό, γνωστό ως CFR, είναι η
δεξαμενή σκέψεων που καθορίζουν στον μέγιστο βαθμό την αμερικανική εξωτερική
πολιτική γι’ αυτό και οι δηλώσεις του σε τουρκική επιθεώρηση αποκτούν μεγάλη
σημασία ιδιαίτερα μετά τα μεγαλοπρεπή επινίκια του Ερντογάν και την αναρρίχηση
του στην τουρκική προεδρία. Να σημειωθεί επίσης ότι ο Daniel Pipes είναι μέλος
…του πανίσχυρου Εβραϊκού Συμβουλίου των ΗΠΑ, ιστορικός και ακαδημαϊκός, γι αυτό
και οι δηλώσεις του έχουν προκαλέσει μεγάλη αίσθηση στην Τουρκία.
Η γενική πεποίθηση είναι ότι η «ακροβασία» του Ερντογάν
ανάμεσα σε Ευρώπη, ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνα, ανάμεσα σε ΝΑΤΟ, Ευρασιατική Ένωση,
Σύμφωνο της Σαγκάης, κλπ, ενώ φιλοδοξεί πάντα να ηγηθεί του ισλαμικού κόσμου
στηρίζοντας τζιχαντιστικά κινήματα, θα τον φέρει αναπόφευκτα σε πολλαπλά
αδιέξοδα που θα κλονίσουν σοβαρά τον ίδιο αλλά και την χώρα του. Με την
Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δημιουργήσει κλίμα εχθρικής καχυποψία. Με το Ισραήλ
εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλο πρόβλημα προσέγγισης παρά την επιθυμία πολλών
παραγόντων και στις δυο χώρες εξ’ αιτίας της υπερφίαλης αντιισραηλινής
ρητορικής του Ερντογάν που δεν προβλέπεται να την αλλάξει τουλάχιστον στο εγγύς
μέλλον.
Με την Ρωσία έχουμε κάποιες ευκαιριακές συγκλίσεις που
όμως δεν μπορούν να σβήσουν τις πάγιες και μεγάλες αντιθέσεις των δυο χωρών στο
πολιτικό τομέα καθώς η Τουρκία στηρίζει τους εξτρεμιστές ισλαμιστές που είναι
«κόκκινο πανί» για την Μόσχα. Γενικά οι Ρώσοι είναι πολλοί καχύποπτοι στην
διγλωσσία του Ερντογάν στα γεγονότα της Μέσης Ανατολής και δεν τον
εμπιστεύονται εξ’ αίτιας των νατοϊκών του «παιχνιδιών». Υπάρχει και το ζήτημα
των Στενών που είναι ένα τεραστίας γεωστρατηγικής σημασίας θέμα και οι Ρώσοι
δεν θα επιτρέψουν ποτέ τον Ερντογάν να κάνει εδώ ότι του κατέβει και να
πιστεύει ότι αυτός ελέγχει απόλυτα την περιοχή. Για τον ίδιο λόγο η Μόσχα δεν
θα ήθελε ποτέ μια ένοπλη σύγκρουση στο Αιγαίο από κάποια τουρκική προβοκάτσια,
καθώς έτσι θα αποκοβότανε από την ανατολική Μεσόγειο. Με την Κίνα τα πράγματα
είναι ακόμα πιο δύσκολα. Παρά του ότι επαγγέλλονται μεγάλες οικονομικές
συμφωνίες υπάρχει έντονη δυσπιστία εξ’ αιτίας του θέματος των Ουιγούρων που
δημιουργεί έντονη αντιπαράθεση και αντικινεζικό κλίμα μέσα στο κόμμα του
Ερντογάν ενώ το Πεκίνο θεώρει την Άγκυρα σαν τον κύριο υποκινητή της
αποσταθεροποίησης του κινεζικού Τουρκεστάν.
Θα έλεγε κανείς πως οι ΗΠΑ θα μπορούσαν φυσιολογικά να
είναι το μεγαλύτερο στήριγμα του Ερντογάν. Αλλά δεν συμβαίνει αυτό. Ο γνωστός Αμερικανός
στρατηγικός αναλυτής, που αναφέραμε παραπάνω, έκανε μια ανάλυση των
αμερικανοτουρκικών σχέσεων την τελευταία δεκαετία και προχώρησε σε κάποιες
σημαντικές προβλέψεις για το μέλλον της Τουρκίας που δεν το προβλέπει και… τόσο
ρόδινο. Σύμφωνα με τον Daniel Pipes, οι ΗΠΑ μέχρι τον Ιούνιο του 2011 είχαν
ακόμα απόλυτη εμπιστοσύνη στον Ερντογάν και μέχρι τότε τον θεωρούσαν σαν βασικό
σύμμαχο και σαν το πρότυπο μοντέλο για τον ισλαμικό κόσμο. Η εκλογή του το 2002
είχε χαιρετιστεί με ικανοποίηση από τις ΗΠΑ και θεωρήθηκε ότι θα φέρει μια νέα
εποχή στις σχέσεις Αμερικής Τουρκίας ενώ προσδοκούσαν να συνεχίσει την πολιτική
των προκάτοχων του στις σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ. Από το 2011 όμως και
μετά, η απροκάλυπτη στήριξη του Ερντογάν σε εξτρεμιστικές ισλαμικές ομάδες και
η τακτική του να προβαίνει συνεχώς σε ανεξέλεγκτες ενέργειες ενώ άρχισαν να
ξεσπούν οι μεγάλες κρίσεις στην Μέση Ανατολή, προκάλεσε την ριζική αναθεώρηση
των αμερικανικών εκτιμήσεων για το πρόσωπο του.
Η «σταγόνα» που ξεχείλισε το ποτήρι στις σχέσεις ΗΠΑ
Τουρκίας ήταν τον Μάιο του 2013, όταν ο Ερντογάν επέμενε ότι ο αρχηγός της ΜΙΤ
και δεξί του χέρι, ο Χακάν Φιντάν, (που προαλείφεται για υπουργός Εξωτερικών
μετά την πιθανή μεταπήδηση του Νταβούτογλου στην πρωθυπουργία), έπρεπε να συμμετάσχει
στη συνάντησή που θα είχε τότε με τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα στις Ηνωμένες
Πολιτείες. Οι Αμερικανοί έπνεαν μένεα κατά του Φιντάν εξ’ αιτίας των υπόγειων
διασυνδέσεων του με το καθεστώς του Ιράν και της ανάμιξης του σε πολλές
«σκοτεινές» υποθέσεις με αντιαμερικανικές ισλαμιστικές εξτρεμιστικές ομάδες .Ο
Ερντογάν έφτασε στο σημείο να απειλεί ακόμη και με ακύρωση της επίσκεψής του
στην Ουάσιγκτον αν δεν γίνονταν δεκτό το αίτημα του. Τελικά έγινε αυτό που
ήθελε ο Ερντογάν και ο Φιντάν φιγουράριζε δίπλα του, στην επίσημη συνάντησή του
με τον Αμερικανό πρόεδρο. Μετά όμως τη συνάντηση αυτή, (που κατέληξε σε μεγάλο
φιάσκο), η αμερικανική κυβέρνηση φανέρωσε με χαρακτηριστικό τρόπο την
απογοήτευσή της για τον τρόπο με τον οποίο πολιτεύεται ο πρωθυπουργός της Τουρκίας.
Αυτό ήταν ένα μεγάλο «χαστούκι» για τον Ερντογάν. Στη διάρκεια της επίσκεψης
του στις ΗΠΑ ο Ερντογάν, σύμφωνα με τους Αμερικανούς, έδειξε απίστευτο
«τσαρλατανισμό» επιμένοντας να επισκεφθεί τους ηγέτες της Χαμάς, απαιτώντας
στρατιωτική επίθεση με συμμετοχή των Ηνωμένων Πολιτειών στη Συρία και
συνεχίζοντας να εξυβρίζει με προκλητικότατο τρόπο τους ηγέτες του Ισραήλ. Ήταν
φανερό πως είχε «σπάσει το γυαλί», αν και μερικοί Αμερικανοί διπλωμάτες
επέμεναν ότι αποτελούσε τον ηγέτη μιας κοσμικής μουσουλμανικής χώρας την οποία
έχει ανάγκη η Αμερική, αποσιωπώντας ουσιαστικά την αλήθεια, ότι δηλαδή
επρόκειτο για ένα νέο μοντέλο ισλαμικής «δημοκρατίας» σε ένα μείγμα
απολυταρχισμού – ισλαμισμού, που φαίνεται να σέβεται τις δημοκρατικές
διαδικασίες ενώ στην πραγματικότητα τις καταπατά. Στη συνέχεια τα γεγονότα του
Ιουνίου 2013 στην πλατεία Ταξίμ, «μόλυναν» ακόμα περισσότερο την ατμόσφαιρα
μεταξύ Ουάσιγκτον και Άγκυρας. Και αυτό επειδή ο Ερντογάν, ο οποίος κυριαρχείτο
από εμμονές, επηρεασμένος και από την οξύτατη κλειστοφοβία που τον ταλαιπωρεί,
πίστευε και το δήλωσε δημόσια, πως πίσω από τους διαδηλωτές κρύβονταν οι
Ισραηλινοί και οι Αμερικανοί. Πρόκειται για θεωρία του ίδιου του Φιντάν την
οποία ο Ερντογάν ασπάστηκε απόλυτα, ότι δηλαδή οι Σιωνιστές και οι σύμμαχοί τους
στις ΗΠΑ θέλησαν να τιμωρήσουν τον Ερντογάν για την «υπερήφανη στάση» της
Τουρκίας απέναντι στους «δολοφόνους» του Ισραήλ. Οι σχέσεις ΗΠΑ Τουρκίας
ουσιαστικά είναι εδώ και πολλούς μήνες παγωμένες. Χαρακτηριστικό είναι πως
τέσσερις απόπειρες μέσα στους τελευταίους μήνες του Ερντογάν να συνομιλήσει
τηλεφωνικά με τον πρόεδρο Ομπάμα δεν είχαν καμία ανταπόκριση από τον Αμερικανό
πρόεδρο.
Οι εκτιμήσεις του Daniel Pipes για το εγγύς μέλλον είναι
ότι ο Ερντογάν κατά πρώτο θα αφήσει αρκετά πολιτικά προβλήματα στο κόμμα του
σχετικά με την διάδοχη κατάσταση μετά την ανάληψη της τουρκικής προεδρίας και
το κενό που θα δημιουργηθεί. Παράλληλα η τουρκική οικονομία αναμένεται να
σημειώσει επικίνδυνη ύφεση μετά από αρκετά χρόνια ανάπτυξης. Το εξωτερικό χρέος
μεγαλώνει συνεχώς, ο πληθωρισμός και η ανεργία έχουν πάρει την ανιούσα με
επικίνδυνο ρυθμό και όλο αυτό θα προστεθεί στα προβλήματα του ενώ η εσωτερική
ένταση αναμένεται να αυξηθεί και πολύ πιθανό να δημιουργηθεί μεγάλο μέτωπο
εναντίον του καθώς οι απολυταρχικές του τακτικές θα συνεχιστούν και θα ενταθούν
με αποτέλεσμα να κατηγορηθεί άμεσα για αντιδημοκρατικές μεθόδους. Η πρόθεση του
να αναθεωρήσει το σύνταγμα για να αποκτήσει μεγαλύτερες εξουσίες, πιθανώς να
του γυρίσει μπούμερανκ, καθώς θα φάνει για άλλη μια φορά η μεγαλομανία του που
θα προκαλέσει μια έντονη αντίσυσπείρωση. Αλλά εκείνο που θα τον δυσχεραίνει
ακόμα περισσότερο είναι το συνεχιζόμενο αδιέξοδο στο περίγυρο της Τουρκίας ενώ
θα συνεχιστεί και ίσως ενταθεί ακόμα περισσότερο η εχθρική στάση εναντίον του
από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από τις ΗΠΑ. Οι συνεχιζόμενες πολεμικές συγκρούσεις
στην Συρία, Ιράκ και γενικότερα Μέση Ανατολή, με την συνεχιζόμενη προέλαση των
εξτρεμιστών ισλαμιστών που τους έχει στηρίξει ενώ τώρα δεν τους ελέγχει, θα
μεγαλώσουν την γενικότερη αστάθεια που θα επηρεάσει άμεσα την ίδια την συνοχή
της Τουρκίας. Η ίδια η πολιτική του συνέχεια θα εξαρτηθεί άμεσα από τις
κουρδικές ψήφους για να κάνει την συνταγματική μεταρρύθμιση με άγνωστα όμως
ανταλλάγματα τα οποία σίγουρο είναι ότι θα προκαλέσουν έντονες εσωτερικές
αντιδράσεις ακόμα και μέσα στο δικό του κόμμα. Όλα αυτά θα δημιουργήσουν ένα
πολύ προβληματικό πεδίο που ο Ερντογάν θα κληθεί να το αντιμετωπίσει άμεσα. Με
τα δεδομένα της «εύφλεκτης» ιδιοσυγκρασίας του, αναμένεται να προκαλέσει ακόμα μεγαλύτερες
συγκρουσιακές καταστάσεις που αντι να ηρεμήσουν τα πράγματα θα τα επιδεινώσουν
ακόμα περισσότερο με απρόβλεπτες εξελίξεις για τον ίδιο και για την χώρα του.
Το πρόβλημα με όλα αυτά που παραπέμπει και σε εμάς, είναι
πως μπορεί να εξελιχτεί μια πιθανή διαδικασία αποσταθεροποίησης της Τουρκίας
και κυρίως τι επιπτώσεις θα έχει αυτή στην δική μας πλευρά. Εδώ είναι ένα
μεγάλο θέμα προς εξέταση αλλά με τις κυβερνήσεις που κυβερνούν σήμερα την
Ελλάδα και αν δεν αλλάξει αυτή η κατάσταση, με μια δουλική εξωτερική πολιτική,
δεν προβλέπεται προς την πλευρά μας τίποτα το ευοίωνο. Να μην ξεχνάμε ότι, «Το
θηρίο όταν πληγωθεί θανάσιμα γίνεται πιο επικίνδυνο».
ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ
Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγος
olympia.gr