Στο επίκεντρο των εορτών του αγίου Δωδεκαημέρου βρίσκεται η διπλή γιορτή Χριστούγεννα – Φώτα ή, για να χρησιμοποιήσουμε τον παλιό όρο που συμπεριλαμβάνει και τα δυο γεγονότα, η Επιφάνεια ή τα Επιφάνια.
Μέχρι και τον δ” αιώνα η γιορτή αυτή ήταν ενιαία, κοινή· γιορταζόταν την ίδια μέρα, την 6η Ιανουαρίου. Λόγοι πρακτικοί, όμως, οδήγησαν γρήγορα στη διάσπαση της αρχικής ενιαίας γιορτής, για πρώτη φορά στη Δύση και μετά στην Ανατολή. Έτσι η Επιφάνεια χωρίστηκε σε Χριστούγεννα και Φώτα. Και στις δυο γιορτές, όμως, παρέμεινε ο πρωταρχικός χαρακτήρας τους: η διακήρυξη της επιφάνειας του Θεού στο πρόσωπο του Χριστού. Έτσι η Εκκλησία μας θυμίζει την αγάπη του Θεού, ο οποίος φανερώνεται ανάμεσά μας για να μας αποκαλύψει την αλήθεια και μέσα από την αποκάλυψη αυτή να μας σώσει.
Επιφάνεια είναι η αποκάλυψη του Θεού στο πρόσωπο του Χριστού. Μια αποκάλυψη του ίδιου του Θεού, που σημαίνει πρώτα-πρώτα αληθινή θεογνωσία. Αποκαλύπτεται ο Θεός στον άνθρωπο όχι σαν φοβερός και αποτρόπαιος ούτε σκληρός και άτεγκτος κριτής, αλλά ως Πατέρας στοργικός όλων των ανθρώπων, ανεξάρτητα από φυλετικές, πολιτικές, πολιτιστικές ή και θρησκευτικές παραδόσεις.
Επιπλέον ή Επιφάνεια του Θεού είναι και αληθινή ανθρωπογνωσία. Η πιο μεγάλη αποκάλυψη για τον άνθρωπο και την πραγματική φύση του, για τη θέση του μέσα στον κόσμο και την πορεία του τόσο ατομικά όσο και συλλογικά, για το προσωπικό και ομαδικό μέλλον του, όλα αυτά έχουν αποκαλυφθεί μια για πάντα με την Επιφάνεια του Λόγου, με την κάθοδο του Χριστού στη γη και την αναστροφή του ανάμεσά μας. Επιφάνεια είναι η αποκάλυψη του Θεού με ανθρώπινη μορφή πάνω στη γη. Είναι, όμως, και αποκάλυψη της εσώτερης ουσίας του ανθρώπου. Γιατί ο Χριστός παίρνει την ανθρώπινη φύση και την αναπλάθει, την ανακαινίζει, την αναγεννά. Ξέρουμε τον άνθρωπο, γιατί ο Χριστός μας τον αποκάλυψε σε όλο το βάθος του, σε όλη την έκταση των σχέσεών του με το Θεό, τον κόσμο και τους συνανθρώπους. Κοντολογίς, ξέρουμε ποιοι είμαστε, γιατί ξέρουμε ποιος είναι ο αληθινός άνθρωπος, ο Χριστός. Με το Χριστό αποκτήσαμε έναν καθρέφτη, για να μπορούμε να συγκρίνουμε κάθε φορά τον εαυτό μας και να βλέπουμε πόσο έχουμε αποκτήσει την πραγματικά ανθρώπινη μορφή.
Η νέα, αληθινή εικόνα για τον άνθρωπο, που αποκάλυψε με την παρουσία του στη γη ο Χριστός, δεν είναι βέβαια πάντοτε ευχάριστη για τον άνθρωπο. Γιατί του δείχνει γυμνή την αλήθεια. Του θυμίζει πόσο λίγο είναι άνθρωπος, πόσο λίγο συμπεριφέρεται ως άνθρωπος, πόσο λίγο λογαριάζει την ανθρώπινη υπόσταση των συνανθρώπων του. Να γιατί οι άνθρωποι φαίνονται πολλές φορές πρόθυμοι να δεχθούν το Ευαγγέλιο, αλλά το εγκαταλείπουν γρήγορα, αμέσως μόλις γίνει λόγος για την ανθρώπινη ύπαρξη ως ομοίωση με το Χριστό.
Σήμερα, δυστυχώς, η ανθρωπογνωσία μας περιορίζεται μόνο στη γνώση του εξωτερικού, της ύλης, και μάλιστα σε μια ατομοκρατική διάσταση. Αυτό είναι μια ακόμη απόδειξη ότι ο άνθρωπος έχει απομακρυνθεί από το φώς του Χριστού. Και το χειρότερο είναι πως δεν υποψιάζονται καν οι πολλοί την ύπαρξη της ελπίδας, της πνευματικής αναγέννησης και της αλλαγής που έφερε στον κόσμο ο επιφανείς Υιός και Λόγος του Θεού.
Η Επιφάνεια του Χριστού δεν είναι μια ιστορία που ανήκει στο παρελθόν. Είναι το παρόν, η βέβαιη ελπίδα του κόσμου. Είναι η αισιόδοξη προοπτική για ένα νέο κόσμο, για μια νέα σχέση με το Θεό, για μια νέα αγαπητική σχέση με τους συνανθρώπους. Αρκεί να είναι έτοιμος ο άνθρωπος να δεχθεί το μήνυμα του Ευαγγελίου. Αμήν.
Αρχιμ. Αμβρόσιος Σταμπλιάκας
Επιτομή του κειμένου του Βασίλη Π. Στογιάννου «ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ» από το βιβλίο του «Η Εκκλησία στην ιστορία και στο παρόν», εκδ. Π. Πουρναρά, Θεσ/νίκη 1982, σσ. 205-210.
Αγιογραφία Μανώλη Πετράκη, Λαμπαδάριου Ι. Ν. Αγίου Ελευθερίου Άρεως