25η Μαρτίου. Μέρα
της πίστης και της λευτεριάς. Από την αρχή του ξεσηκωμού φάνηκε ότι ο δρόμος θα είναι
βαμμένος με αίμα Ελλήνων αγωνιστών.
Το καταπληκτικό θαύμα της εφόδου του 1821 αγγίζει τα όρια
της παραφροσύνης, μα μιας «παραφροσύνης θεϊκιάς» όπως την ονόμασε ο Νίκος
Καζαντζάκης σε ένα κείμενο του, το 1947.
Οι πρόγονοι μας για 400 χρόνια κρατούσαν άσβεστη την
ελπίδα για λευτεριά από τους Τούρκους. Και διάλεξαν την 25η Μαρτίου, ημέρα του
Ευαγγελισμού να αποτινάξουν τον ζυγό του κατακτητή. Εκεί στο κρυφό σχολειό και
την Εκκλησία διδάχτηκαν με τη βοήθεια του Θεού να αγωνίζονται για την ελευθερία
τους.
ΤΟ ΞΕΣΠΑΣΜΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Την 1 Μαρτίου ξεκίνησε από την Κωνσταντινούπολη με
προορισμό την Πελοπόννησο, μετά από ενέργειες του Φιλικού Ξάνθου, ένα καράβι
φορτωμένο με προκηρύξεις για εξέγερση. Με το καράβι αυτό έφτασε στη Μάνη στα
τέλη Μαρτίου και η είδηση της εξέγερσης στη Μολδοβλαχία. Κάποιες αναταραχές των
χριστιανών στην Πόλη σχετικές με την εξέγερση, έδωσαν όταν ξέσπασε η επανάσταση
στο Μοριά αφορμή για σφαγές. Ο Φωτάκος αναφέρει ότι οι Έλληνες που κατήρχοντο
στην Ελλάδα από τη Ρωσία και την Κωνσταντινούπολη διέδιδαν ως ημέρα έναρξης της
επανάστασης την 25 Μαρτίου.
Λίγο μετά την εξέγερση στις ρουμανικές ηγεμονίες, αλλά όχι
εξαιτίας της, οι Τούρκοι της Τριπολιτσάς κάλεσαν τους προεστούς του Μοριά με
πρόσχημα την συνηθισμένη κοινή ετήσια σύσκεψη, με στόχο όμως να τους κρατήσουν
ομήρους. Οι περισσότεροι προεστοί ήταν διστακτικοί και δεν πήγαν. Ὀσοι πήγαν
εκτελέστηκαν αργότερα, άλλοι με το ξέσπασμα της επανάστασης, άλλοι λίγες μέρες
πριν την Άλωση της Τριπολιτσάς και άλλοι πέθαναν από τις κακουχίες στις
φυλακές.
Στα μέσα Μαρτίου 1821 ο Παπαφλέσσας είχε ολοκληρώσει τον
κύκλο των περιοδειών του στην Πελοπόννησο και βρισκόταν μαζί με τον Αναγνωσταρά
στη Μεσσηνία, περιοχή για την οποία είχε ταχθεί υπεύθυνος από την Φιλική
Εταιρεία. Ο Κολοκοτρώνης ήταν επίσης στο χώρο ευθύνης του, τη Μάνη. Ο Οδυσσέας
Ανδρούτσος ήταν κρυμμένος στην Πάτρα, έτοιμος να αναλάβει δράση. Άλλοι Φιλικοί
ήταν σε διάφορους χώρους ευθύνης ο καθένας. Παρά τις αμφιβολίες των προεστών,
το κλίμα στην Πελοπόννησο ήταν έντονα επαναστατικό και ένας σπινθήρας έλειπε
για την μεγάλη έκρηξη.
Το 1820 είχε οριστεί ως ημέρα έναρξης της επανάστασης από
τον Αλέξανδρο Υψηλάντη η 25η Μαρτίου. Είχε μάλιστα επιλεγεί ακριβώς επειδή
είναι η ημέρα του Ευαγγελισμού. Παρ” ότι για διάφορους λόγους η επανάσταση είχε
ήδη αρχίσει στη Μολδοβλαχία και ξέσπασε νωρίτερα σε διάφορες περιοχές της
Πελοποννήσου, σε ορισμένες περιοχές άρχισε ακριβώς την προκαθορισμένη
ημερομηνία με τις πολιορκίες των κάστρων, με εξέγερση ή τελετουργικά.
Το πρώτο επαναστατατικό στρατόπεδο συγκροτήθηκε στη
Βέρβαινα στις 25 Μαρτίου 1821, από τον Αναγνώστη Κοντάκη με πολεμιστές από τον
Άγιο Πέτρο, τα Δολιανά, καμπίσιους Τριπολιτσιώτες, και από τους επ. Βρεσθένης
Θεοδώρητο και τον Π. Βαρβιτσιώτη. Εκεί σταδιακά συγκεντρώθηκαν οπλαρχηγοί και
πολεμιστές από διάφορα μέρη και εκεί οργανώθηκε και η πρώτη μονάδα εφοδιασμού
(«φροντιστήριο» κατά τον Φωτάκο).
Θρυλική έμεινε η σκηνή της τελετουργικής κήρυξης της
επανάστασης στην Αγία Λαύρα. Αυτή αναφέρεται από αρκετές πηγές της εποχής ενώ
από νεώτερους ιστορικούς θεωρήθηκε μη πραγματική. Ο θρύλος απέκτησε σημαντική θέση
στην επίσημη ελληνική εθνική αφήγηση, καθώς συσχέτιζε τη θρησκεία με την
επανάσταση και ταύτισε την εθνική και θρησκευτική ταυτότητα. Ο ίδιος ο Γερμανός
δεν αναφέρει τη σκηνή στα ημιτελή απομνημονεύματά του για την ημέρα εκείνη. Από
τους απομνημονευματογράφους της Επανάστασης το αναφέρει μόνο ο Κανέλλος
Δεληγιάννης, ενώ ο Μιχαήλ Οικονόμου αναφέρει γενικά ότι σε όλες τις επαρχίες
της Πελοποννήσου η ύψωση της σημαίας τους Σταυρού έγινε την 25 Μαρτίου.
«Όλη δόξα, όλη χάρη, άγια μέρα ξημερώνει
και τη μνήμη σου το Έθνος χαιρετά γονατιστό.
Και τα στήθη σου όλο φλόγα με τον ήλιο σου πυρώνεις,
που χρυσός με περηφάνια περπατεί στον ουρανό.»
neammochostos.com