Γράφει ο
Κωνσταντίνος Φίλης*
Η δολοφονία του Ρώσου πρεσβευτή στην Άγκυρα έχει
προεκτάσεις αλλά και εξηγήσεις. Ο Ερντογάν πληρώνει τα επίχειρα στρατηγικών
αντιφάσεων, τακτικιστικών ακροβασιών και προσεταιρισμού ακραίων στοιχείων για
την επίτευξη εθνικών ή και προσωπικών στόχων. Πλέον η χώρα του έχει εισέλθει σε
(μακρά;) περίοδο έντονης αβεβαιότητας, αναταράξεων και οικονομικών δυσχερειών.
Εφόσον πρωταρχικός στόχος του παραμένει η συνταγματική αναθεώρηση προκειμένου
να μακροημερεύσει στην εξουσία, παίζει με τον χρόνο – χρειάζεται άλλωστε την
προστασία της ασυλίας εξαιτίας της ανάμειξης του ιδίου και της οικογένειάς του
σε υποθέσεις υπό διερεύνηση.
Το ερώτημα είναι αν η κατάσταση μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο και υπό ποιες προϋποθέσεις. Επί παραδείγματι, μετά το πογκρόμ διώξεων στον απόηχο του αποτυχημένου πραξικοπήματος, έχοντας κάνει βουτιά στην επετηρίδα για να επιλέξει τους πιο «πιστούς», απαιτείται χρόνος ώστε διπλωματικό σώμα, ένοπλες δυνάμεις και υπηρεσίες ασφαλείας να επιστρέψουν στην επιχειρησιακή επάρκεια του παρελθόντος. Έτσι, δημιουργούνται κενά στην άσκηση και αποτελεσματικότητα της διοίκησης. Συνάμα, επιβεβαιώνεται πως η εγχώρια πόλωση, με τη στοχοποίηση των Κούρδων και κάθε αντίθετης φωνής, η ανάδειξη μίας νέας, συντηρητικής ισλαμικής ταυτότητας –που αλληλοτροφοδοτείται με τον φανατισμό–, καθώς και η «ισλαμοποίηση» της εξωτερικής πολιτικής, εκθέτουν τη γειτονική χώρα σε επικίνδυνες περιπέτειες.
Μάλιστα, η αναγκαστική μεταστροφή/προσαρμογή στο Συριακό, με την αποκήρυξη της στενής σχέσης με τζιχαντιστικές δυνάμεις και το Ισλαμικό Χαλιφάτο, έχει ενεργοποιήσει πυρήνες εντός της Τουρκίας, που προφανώς αναπτύχθηκαν το διάστημα των υπόγειων διαδρομών του πρόσφατου παρελθόντος. Τώρα που η Άγκυρα μετριάζει τη θέση της έναντι του μπααθικού καθεστώτος, οι «προδομένοι» τζιχαντιστές στρέφονται εις βάρος της, δείχνοντας τον βαθμό έκθεσης της χώρας έναντι της τρομοκρατίας, μέρος της οποίας εξετράφη με στόχο την ανατροπή του Άσαντ.
Στην εξωτερική πολιτική, η αμφιλεγόμενη στάση στη Μέση Ανατολή και η διεύρυνση του χάσματος με τη Δύση έχουν εξασθενίσει τη θέση της Άγκυρας. Προκειμένου να επανακάμψει, αναδιπλώνεται, δίνοντας, εντούτοις, μία αίσθηση προσωρινότητας στην ακολουθούμενη πολιτική. Μόνη σταθερά παραμένει η ανακοπή της δυναμικής των Κούρδων της Συρίας και η σχετική επιρροή που ασκεί σε κάποιες δυνάμεις της αντιπολίτευσης. Προσχωρώντας στο ρωσικό σχέδιο όχι μόνο για την κατάπαυση του πυρός στο Χαλέπι αλλά για μία συνολικότερη μεταβατική διευθέτηση, επιδιώκει να εδραιωθεί ως συνομιλητής εκ μέρους κομματιού της αντιπολίτευσης αλλά και να διευρύνει τη διείσδυσή της στο βόρειο τμήμα της περιοχής για να ελέγξει τυχόν κουρδική επέκταση. Αυτά, ωστόσο, δεν εξαρτώνται αποκλειστικά από αυτή. Είναι χαρακτηριστικό πως η δολοφονία του Ρώσου πρεσβευτή ανάγκασε την Τουρκία –έστω και προσωρινά– στη συνθηκολόγηση με τη Ρωσία υπό δυσμενείς όρους. Έστω και αν αυτή προετοιμαζόταν από καιρό, τα περιθώρια ελιγμών της Άγκυρας στις διαβουλεύσεις με τη Μόσχα συρρικνώθηκαν περαιτέρω εξαιτίας του συμβάντος της περασμένης Δευτέρας.
Στη διαχείριση των πολλαπλών μετώπων, ο Ερντογάν όπως και να κινηθεί θα έχει κόστος. Αν, για παράδειγμα, θέλει να ικανοποιήσει το εγχώριο ακροατήριο, όπως το έχει «εκπαιδεύσει», δεν μπορεί να φανεί ότι υποχωρεί σε σχέση με τις βασικές συνισταμένες της πολιτικής του. Ιδίως ως προς τις δυνάμεις που έχει τοποθετήσει απέναντι. Αν μεταβάλει τις θέσεις του, θα απογοητεύσει αρκετούς από αυτούς στην υποστήριξη των οποίων προσβλέπει για να φέρει το Σύνταγμα στα μέτρα του. Όσο, όμως, συνεχίζει στο ίδιο μοτίβο καθίσταται όλο και πιο ευάλωτος. Ο βαθμός δυσκολίας αυξάνει από τη φθίνουσα πορεία της οικονομίας, την «εσωτερικοποίηση» της εξωτερικής πολιτικής (με αποτέλεσμα οι αποτυχίες αυτής να μετατρέπονται σε εγχώριους παράγοντες αστάθειας), την αφερεγγυότητα του ηγέτη και τη συνθετότητα του περιφερειακού και διεθνούς περιβάλλοντος.
Η Τουρκία αποτελεί σημαντικό μέρος των προκλήσεων της ευρύτερης περιοχής. Το ζητούμενο για αυτή είναι να αρχίσει να προσφέρει εποικοδομητικές λύσεις στα προβλήματα. Ακόμη και έτσι, πάντως, δεν πρόκειται να βγει αλώβητη, ούτε να διασφαλίσει τα συμφέροντά της σε όλα τα πεδία ενδιαφέροντός της. Πρέπει, λοιπόν, να είμαστε καλά προετοιμασμένοι έναντι αυτής της προοπτικής.
*Ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.
Πηγή "Καθημερινή"
http://www.onalert.gr/stories/megalo-to-kostos-gia-ton-erdogan/53563