H Αμερική, το Δίκαιο της Θάλασσας και η Ελληνική ΑΟΖ: Μία τεράστια αυτοτραυματική πληγή;

Φωτογραφία ΑΡΧΕΙΟΥ: Πολεμικά πλοία παίρνουν μέρος στην πολυεθνική άσκηση «PHOENIX EXPRESS 2016», στην περιοχή Κεντρικής Μεσογείου και στη ναυτική βάση της Σούδας. ΑΠΕ-ΜΠΕ, ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΓΕΝ, STR

Γράφει ο Θεόδωρος Καρυώτης

Ξαφνικά άρχισε πάλι η συζήτηση στην Αμερικανική Γερουσία για το θέμα της επικύρωσης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 (UNCLOS) και θα έχει σημαντικές προεκτάσεις για την Ελλάδα. Η γερουσιαστής Λίζα Μουρκόβσκι της Αλάσκας, πρόεδρος της Επιτροπής της Γερουσίας για την Ενέργεια και τους Φυσικούς Πόρους, δήλωσε πρόσφατα ότι η μη επικύρωση της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 (UNCLOS), αποτελεί ένα μεγάλο λάθος που πρέπει, σύντομα, να διορθωθεί ώστε οι ΗΠΑ να απολάβουν όλα τα προνόμια που θα της δίνει η προσχώρηση  στο Σύνταγμα των Θαλασσών και Ωκεανών του πλανήτη Γη, όπως είναι έρευνες στην Αρκτική, στην εξωτερική υφαλοκρηπίδα, στα βάθη των ωκεανών για πιθανή εξόρυξη των πολύτιμων πολυμεταλλικών κονδύλων και καλύτερη προστασία της αλιείας τους.
Επίσης, ο ανεξάρτητος γερουσιαστής Άνγκους Κίνγκ του Μαίην, μέλος της ίδιας επιτροπής, αποκάλεσε  αποτυχία της Γερουσίας να επικυρώσει το UNCLOS, μιλώντας στο Κέντρο Διεθνών και Στρατηγικών Μελετών και ανέφερε: «Είναι μια τεράστια αυτοτραυματική πληγή. Η αποτυχία να κυρωθεί με βάση τα επιχειρήματα της απώλειας αμερικανικής κυριαρχίας σημαίνει ότι αυτή τη στιγμή δεν είμαστε στο “παιχνίδι” για να αποφασίσουμε τα ευρέα ναυτιλιακά ζητήματα».  Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) είναι η διεθνής συμφωνία που προέκυψε από την τρίτη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας η οποία διεξήχθη μεταξύ 1973 και 1982. Η σύμβαση άνοιξε προς υπογραφή στις 10 Δεκεμβρίου 1982 και τέθηκε σε ισχύ στις 16 Νοεμβρίου 1994 με την κατάθεση του 60ου εγγράφου επικύρωσης. Η σύμβαση επικυρώθηκε από 167 συμβαλλόμενα μέρη, τα οποία περιλαμβάνουν 166 κράτη και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιπλέον 14 κράτη μέλη του ΟΗΕ υπέγραψαν, αλλά δεν επικύρωσαν τη σύμβαση. Τον Μάρτιο του 1983, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρέιγκαν, με τη Διακήρυξη Αρ. 5030, ανακήρυξε μια Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) 200 ν.μ. (Ήταν η πρώτη απόδειξη για μένα ότι βρισκόμουν στον σωστό δρόμο για την αξία της Ελληνικής ΑΟΖ, και περιμένω από τότε να δω την ανακήρυξη της ΑΟΖ της πατρίδας μου). Τον Δεκέμβριο του 1988, ο Πρόεδρος Ρέιγκαν, μέσω της Διακήρυξης αριθ. 5928, επέκτεινε τα χωρικά ύδατα των ΗΠΑ από 3 ν.μ. σε 12 ν.μ. για σκοπούς εθνικής ασφάλειας. ( Η Ελλάδα είναι το μόνο κράτος στον κόσμο με χωρικά ύδατα 6 ν.μ. Στις Ηνωμένες Πολιτείες υπήρξε έντονη συζήτηση σχετικά με την επικύρωση του UNCLOS, με επικρίσεις προερχόμενες κυρίως από συντηρητικούς πολιτικούς που θεωρούν ότι η συμμετοχή σε ορισμένους διεθνείς οργανισμούς και Συνθήκες είναι επιζήμια για τα εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ, και θα έπληττε την κυριαρχία των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ έχουν πολλά να κερδίσουν από την επικύρωση σήμερα. Το UNCLOS είναι πολύ ευνοϊκό για τις Ηνωμένες Πολιτείες διότι διατήρησε τη μοναδική μόνιμη έδρα στο Διεθνές Συμβούλιο Βυθού Θαλασσών (Seabed Authority) που θα επιβλέπει την εξόρυξη του βυθού, συμπεριλαμβανομένων ενδεχομένως πλούσιων πηγών αναξιοποίητων ενεργειακών πόρων, ορυκτών και πολύτιμων μετάλλων. Αυτή η μόνιμη θέση παραμένει άβολα κενή και παίρνονται αποφάσεις για την εξόρυξη του βυθού στα διεθνή ύδατα χωρίς τη συμμετοχή των ΗΠΑ Η Αμερική με το να μην έχει επικυρώσει (ουσιαστικά προσχωρήσει) στη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας δεν έχει δικαιώματα πρόσβασης στην Αρκτική. Η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ έχει υπολογίσει ότι ο Αρκτικός Ωκεανός έχει το 22% των παγκόσμιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που έχουν υπολογιστεί ότι είναι της τάξης των 412 δισεκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου! Τέλος, η αξία του UNCLOS είναι πολύ σημαντική για τις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ διότι καθιερώνει σαφή δικαιώματα, καθήκοντα και δικαιοδοσίες των θαλάσσιων κρατών. Το UNCLOS καθορίζει τα όρια της «χωρικής θάλασσας» μιας χώρας, θεσπίζει κανόνες για τη διαμετακόμιση μέσω των «διεθνών στενών» και ορίζει τις ΑΟΖ με τρόπο συμβατό με την ελευθερία της ναυσιπλοΐας. Καθιερώνει περαιτέρω το «κυρίαρχο απαραβίαστο» των ναυτικών πλοίων που καλούν σε ξένους λιμένες, παρέχοντας κρίσιμη προστασία για τα σκάφη των ΗΠΑ. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν αμφιβολίες για την εξεύρεση των 67 ψήφων, σε σύνολο 100, που απαιτούνται στη Αμερικανική Γερουσία για επικύρωση του UNCLOS.

Η Αμερική, η Τουρκία και η Ελλάδα

Η ΑΟΖ ΤΩΝ ΗΠΑ, Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΟΖ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ΠΗΓΗ: Office of the Geographer, Department of State, Ουάσινγκτον, D.C., 2004.

Ο παραπάνω χάρτης δείχνει ξεκάθαρα την υποκρισία της Αμερικής σχετικά με την φιλοτουρκική πολιτική που ακολουθεί για δεκαετίες τώρα στην ελληνοτουρκική διαφορά στο Αιγαίο. Η Αμερική όταν ανακήρυξε και μετά οριοθέτησε την ΑΟΖ της όχι μόνο έδωσε πλήρη δικαιώματα ΑΟΖ στα νησιά της αλλά σεβάστηκε και τα νησιωτικά κράτη Μπαχάμες και Κούβα που βρίσκονται απέναντι από τις ανατολικές ακτές της. Όπως βλέπουμε από τον χάρτη, η Αμερική δεν χρησιμοποίησε τα τουρκικά επιχειρήματα ότι νησιά έχουν μειωμένη ΑΟΖ και οριοθέτησε την ΑΟΖ της με αυτή της Κούβας και των νησιών Μπαχάμες βάσει της μέσης γραμμής. Δεν ανέφερε ότι η ΑΟΖ αυτών των νησιωτικών κρατών διαθέτει περιορισμένη ΑΟΖ ίση με την αιγιαλίτιδα ζώνη τους και επομένως η αμερικανική ΑΟΖ επεκτείνεται και πίσω από τις ανατολικές ακτές αυτών των νησιών. Έτσι η Αμερική, που απέχει μόνο 90 μίλια από τη Κούβα, δεν τόλμησε να ισχυρισθεί ότι η Κούβα, επειδή είναι νησί, δεν έχει πλήρη δικαιώματα σε ΑΟΖ, αλλά οριοθέτησε την ΑΟΖ ανάμεσα στα δύο κράτη χρησιμοποιώντας, όπως ήδη αναφέραμε, τη μέθοδο της “μέσης γραμμής” , μέθοδο που τόσο απεχθάνονται οι Τούρκοι. Μάλιστα η κυβέρνηση της Κούβας αποφάσισε να αρχίσει έρευνες για πετρέλαια στη δική της ΑΟΖ, έρευνες που μάλιστα γίνονται σε απόσταση μόνο 45 μιλίων από τις ακτές της Φλόριδα. Όταν αναφέρουμε στους Αμερικανούς να διαμηνύσουν στην Τουρκία να σεβαστεί τα νησιά μας που είναι πολύ κοντά στις ακτές της αλλά δεν της ανήκουν, όπως πράττουν και οι ίδιοι, μας απαντούν ότι αυτή η περίπτωση είναι διαφορετική και αφορά «ειδικές περιστάσεις» μιας ημίκλειστης θάλασσας. Η Αμερική υπέγραψε, επίσης, μια συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών με τα νησιά Κιριμπάτι στις 6 Σεπτεμβρίου 2013. Οριοθετήθηκαν τρία διαφορετικά θαλάσσια σύνορα με βάση την αρχή της ίσης απόστασης (equidistance) που τόσο αντιπαθεί η Τουρκία και είναι σημαντικό ότι η οριοθέτηση αυτή περιλαμβάνει και ακατοίκητα νησιά και βραχονησίδες. Οι Αμερικανοί είναι προφανές ότι, όπως ήδη αναφέραμε, έχουν δυο μέτρα και δυο σταθμά. Υποστηρίζουν ότι τα δικά τους νησιά, κατοικήσιμα ή όχι, έχουν πλήρη δικαιώματα ΑΟΖ, αλλά παρόμοια δικά μας νησιά δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα. Αυτή είναι μια απαράδεκτη φιλοτουρκική θέση των Αμερικανών από το 1982 και πρέπει, επιτέλους, να σταματήσει.

ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΟΖ

ΠΗΓΗ: Θεόδωρος Καρυώτης, Η ΑΟΖ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, Αθήνα: Εκδόσεις Λιβάνη, 2014, σελ. 53.

Είναι επιτακτική η άμεση επίσκεψη του Τσίπρα στην Ουάσιγκτον Ήρθε η ώρα ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας, Αλέξης Τσίπρας, να επισκεφτεί την Ουάσιγκτον και να ζητήσει από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, με δέουσα πολιτική δεξιότητα, αξιοπρέπεια και αποφασιστικότητα, να ανακαλέσει την δήλωση που έκανε ο αξιωματούχος του State Department για την ελληνική ΑΟΖ, ώστε να θωρακίσει την πατρίδα μας, όπως ακριβώς έκανε ο αείμνηστος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Τάσσος Παπαδόπουλος το 2004. Η δήλωση έγινε από τον τότε Υφυπουργό Εξωτερικών Φίλιπ Γκόρντον, στις 27 Ιουλίου 2011, στην Αθήνα: «Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να αποφεύγονται μονομερή βήματα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνωρίζουν τα δικαιώματα των χωρών για την ανακήρυξη αποκλειστικών οικονομικών ζωνών, αλλά… δεν νομίζουμε ότι θα ήταν προς το συμφέρον της Ελλάδος να το πράξει χωρίς πλήρη συνεργασία με τους γείτονές της, της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης». Ο Αλέξης Τσίπρας πρέπει να σκεφτεί ότι η ΑΟΖ δεν αποτελεί αμιγώς ένα θέμα εξωτερικής πολιτικής, αλλά εντάσσεται στα ευρύτερα πλαίσια οικονομικής ανάπτυξης στους τομείς της αλιείας, της εξερεύνησης των υδρογονανθράκων, της αιολικής ενέργειας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Ίσως χρειάζεται, επίσης, να του υπενθυμίσουμε και την δήλωση που έκανε στην πρώτη του επίσκεψη στην Ουάσιγκτον, στις 23 Ιανουαρίου 2013, όταν ήταν ακόμα στην αντιπολίτευση. Είχε πει τότε ο Αλέξης Τσίπρας: «Στα πλαίσια του Διεθνούς Δικαίου η Ελλάδα δεν πρόκειται και δεν πρέπει να διαπραγματευθεί με κανέναν το δικαίωμά της στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και μάλιστα πιστεύουμε ότι αυτό το δικαίωμα, το αναφαίρετο δικαίωμα, πρέπει να υποστηριχθεί και από την πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής». Η Αμερικανική εξωτερική πολιτική των τελευταίων 35 ετών, από την εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου μέχρι του Αλέξη Τσίπρα, εμμένει στην πάγια θέση ότι Ελλάδα δεν πρέπει να προβεί σε μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ άνευ διμερούς συμφωνίας με την Τουρκία. Βεβαίως, οι εμπειρογνώμονες του Ρεξ Τίλλερσον γνωρίζουν ότι η ανακήρυξη ΑΟΖ αποτελεί μια μονομερή πράξη, όπως άλλωστε έκαναν οι ΗΠΑ το 1983. Μπορεί η μονομερής ανακήρυξη της ΑΟΖ να δημιουργήσει μια κρίση; Η ερώτηση έχει τεθεί πολλές φορές, αλλά η απάντηση έχει μεγαλύτερη αξία σήμερα λόγω των αυξημένων τουρκικών προκλήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Η απάντηση, βέβαια, δεν είναι δύσκολη, εκτός εάν κάποιος πάσχει από φοβικό σύνδρομο, γιατί η ανακήρυξη της ΑΟΖ είναι, πάνω απ’ όλα μια μονομερής πράξη. Ακόμα το φυσάει και δεν κρυώνει ο Ερντογάν όταν δεν προέβλεψε την ευφυή κίνηση του Τάσσου Παπαδόπουλου να ανακηρύξει την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας το 2004. Μέχρι σήμερα έχουν γίνει 134 ανακηρύξεις ΑΟΖ στον πλανήτη Γη και όλες αυτές ήταν μονομερείς πράξεις. Είναι επίσης πολύ σημαντικό να αναφέρουμε εδώ ότι σε καμία περίπτωση δεν υπήρξε κάποια κρίση στις διμερείς σχέσεις γειτονικών κρατών λόγω μονομερούς ανακήρυξης. Ήρθε η ώρα η Ελλάδα να ακολουθήσει, έστω και καθυστερημένα, το παράδειγμα της Κύπρου και του Ισραήλ, ώστε να κατορθώσει ο ελληνικός λαός, με μέτρο και αυτοσυγκράτηση, να καρπωθεί τον μεγάλο ορυκτό πλούτο της χώρας του και να τον διαφυλάξει και για τις επόμενες γενιές, όπως έχει πράξει με σύνεση η Νορβηγία. Εμείς επί 34 χρόνια αδρανούμε και όχι μόνο δεν έχουμε ανακηρύξει την Ελληνική ΑΟΖ αλλά παρακολουθούμε μισοζαλισμένοι τις ανακηρύξεις και οριοθετήσεις των ΑΟΖ των κρατών της Ανατολικής Μεσογείου. Δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα από την απαξίωση της Θάλασσας από τον λαό που έγραψε μια τόσο λαμπρή ιστορία μέσα από τις θάλασσές της.

Ο καθηγητής Θεόδωρος Καρυώτης. Φωτογραφία Εκδόσεις Λιβάνη

Πηγή: H Αμερική, το Δίκαιο της Θάλασσας και η Ελληνική ΑΟΖ: Μία τεράστια αυτοτραυματική πληγή; https://mignatiou.com