Η ταπείνωση τους διαβόλους κάνει αγγέλους, ενώ η υπερηφάνεια τους αγγέλους κάνει διαβόλους.
Από τον άγιο Ιωάννη της Κλίματος ότι ταπείνωση είναι μία μυστική δύναμη την οποία λαμβάνουν σε τέλειο βαθμό οι αληθινοί άγιοι. Αυτή η αρετή αποκτάται απ’ αυτούς που ετελειώθησαν στα καλά έργα με την δύναμη της θείας χάριτος και την συνεχή βία της φύσεως των.
Μερικοί άνθρωποι φαίνονται εκ της φύσεως των πράοι και ταπεινοί, άλλοι ταπεινώνουν την σκέψη των σκεπτόμενοι συνεχώς τις αμαρτίες και τις πτώσεις των, αλλά καμμία απ’ αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι η αληθινή ταπείνωση, όπως μας λέγει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος:
«Δεν είναι ο καθένας από την φύση του πράος, γαλήνιος και ήσυχος ή ότι έφθασε στον ύψιστο βαθμό της ταπεινοφροσύνης... ούτε αυτός που σκέπτεται τις πτώσεις και αμαρτίες του είναι ταπεινόφρων, αλλά εκείνος που έχει κάτι μέσα του άξιο προβολής και υπερηφάνειας και δεν υπερηφανεύεται, και θεωρεί τον εαυτό του χώμα και στάχτη.
«Δεν είναι ο καθένας από την φύση του πράος, γαλήνιος και ήσυχος ή ότι έφθασε στον ύψιστο βαθμό της ταπεινοφροσύνης... ούτε αυτός που σκέπτεται τις πτώσεις και αμαρτίες του είναι ταπεινόφρων, αλλά εκείνος που έχει κάτι μέσα του άξιο προβολής και υπερηφάνειας και δεν υπερηφανεύεται, και θεωρεί τον εαυτό του χώμα και στάχτη.
Εάν κάποιος με την χάρη του Θεού έφθασε σε σημείο να νικά όλα τα κακά πνεύματα και δεν του διαφεύγει καμμία αρετή ή αγαθό έργο πού να μη το επιτέλεσε και μετά απ’ αυτά αισθάνθηκε τον εαυτό του ότι έλαβε αυτό το χάρισμα της ταπεινώσεως, όταν το Άγιο Πνεύμα συμμαρτυρεί με το δικό του πνεύμα, κατά τον λόγο του Αποστόλου Παύλου, τότε αυτό βεβαίως είναι τελειότης της ταπεινοφροσύνης» (Λόγος 20ος αγίου Ισαάκ). Εάν κάποιος έχει την χάρη να επιτελή θαύματα, να κινεί όρη με την προσευχή του, να βλέπει τον Θεό όπως ο Μωϋσής, να ζει με τους λέοντες, όπως ο Δανιήλ στον λάκκο των λεόντων, να μη καίγεται στο πυρ, όπως οι τρεις νέοι στην Βαβυλώνα, να βαδίζει επάνω στα νερά, όπως η Μαρία Αιγυπτία, να ανεβαίνει μέχρι τρίτου ουρανού, όπως ο Απόστολος Παύλος και μετά από όλα αυτά να πιστεύει και να λέγει, όπως ο Απόστολος Παύλος: «ότι Χριστός Ιησούς ήλθεν εις τον κόσμον αμαρτωλούς σώσαι ων πρώτος ειμί εγώ» (Α' Τιμ. 1,15), τότε αυτός έφθασε στην αληθινή ταπείνωση.
Ο θείος Παύλος δίνει εντολή στους εκλεκτούς να ενδυθούν ως ένα πνευματικό ένδυμα την ταπεινοφροσύνη, λέγων τα έξης: «Ενδύσασθε ουν, ως εκλεκτοί του Θεού άγιοι και ηγαπημένοι, σπλάγχνα οικτιρμού, χρηστότητα, ταπεινοφροσύνην, πραότητα, μακροθυμίαν» (Κολ. 3,12). Μακάριος λοιπόν και τρισμακάριος είναι εκείνος που ενδύθηκε ως ένδυμα στην ζωή του την ταπείνωση, διότι και ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος λέγει τα ίδια, ότι η ταπείνωση είναι το ένδυμα του Χριστού και κατά τον άγιο Ισαάκ είναι στολή της θεότητας.
Η Αγία Γραφή μας λέγει ότι η ταπείνωση αποκτάται με τις διάφορες θλίψεις και δοκιμασίες της ζωής: «Και εταπεινώθη εν κόποις η καρδία αυτών» (Ψαλμ. 106,12). Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος μας λέγει ότι η ταπείνωση γεννάται από την υπακοή (Λόγος 4ος), ενώ ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής μας διδάσκει ότι γεννάται στην καρδιά του ανθρώπου από την πίστη και τον φόβο του Θεού: «Αυτός που πιστεύει φοβάται και αυτός που φοβάται ταπεινώνεται». Ο άγιος Ισαάκ εκλέγει ότι προέρχεται από το πλήθος των προσευχών και δεήσεων προς τον Ύψιστο: «Όταν κάποιος αντιλαμβάνεται ότι έχει ανάγκη από την βοήθεια του Θεού, προσεύχεται πολύ και με το πλήθος των προσευχών του ταπεινώνεται η καρδιά του. Διότι είναι αδύνατο, όταν κανείς προσεύχεται και ζητά βοήθεια από τον Θεό, να μη προσεύχεται με ταπείνωση».
Η ταπείνωση μας προκαλεί μέγιστη ωφέλεια διότι μας παρέχει την σωτηρία της ψυχής μας: «Εταπεινώθην και έσωσε με ο Κύριος» λέγει ο Δαβίδ, ενώ ο Ίδιος ο Σωτήρ μας λέγει: «όστις ουν ταπεινώσει εαυτόν ως το παιδίον τούτο, ούτος εστίν ο μείζων εν τη βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. 18,5).
Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος λέγει, όπως η σκιά ακολουθεί το σώμα, έτσι και τους ταπεινούς στοχασμούς ακολουθεί το έλεος του Θεού.
Πατέρες και αδελφοί, είδαμε εν συντομία ανωτέρω, πως εγκωμιάζουν την ταπείνωση οι Άγιοι Πατέρες και η Θεία Γραφή. Παρότι ολίγοι φθάνουν στην τελειότητα αυτής της αρετής, εμείς όμως να μη απελπιζόμαστε εξ αιτίας της αδυναμίας μας, αλλά να ζητάμε το έλεος του Θεού, για να φθάσουμε είθε στην άκρη του δακτύλου τής χάριτος των Αγίων Του.
Αμήν.