Το κλείσιμο των Στενών
του Βοσπόρου ανακοίνωσε η Τουρκία με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία, μια
απόφαση που έρχεται μετά από πίεση της Δύσης στον Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος συνεχίζει
να πατά σε δύο «βάρκες».
Όπως ανακοίνωσε ο
υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, η Αγκυρα ενημέρωσε όλες τις
παράκτιες και μη παράκτιες χώρες να μην κάνουν διέλευση των πολεμικών τους
πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα.
Ουκρανία: Στην Αθήνα οι πρώτοι πρόσφυγες – Πώς ξέφυγαν από τον εφιάλτη του πολέμου
«Μέχρι σήμερα δεν έχει
γίνει κάποιο αίτημα διέλευσης από τα Στενά. Στο περιβάλλον σύγκρουσης
ειδοποιήσαμε όλες τις παράκτιες και μη παράκτιες χώρες να μην κάνουν διέλευση
των πολεμικών τους πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα. Μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει
οποιοδήποτε αίτημα. Εφαρμόζουμε τις διατάξεις της Συνθήκης του Μοντρέ» είπε
χαρακτηριστικά ο τούρκος ΥΠΕΞ.
Από τη δήλωση
Τσαβούσογλου, πάντως, προκύπτει πως το κλείσιμο αφορά τόσο τα κράτη της Μαύρης
Θάλασσας (βλέπε π.χ. Ρωσία) όσο τα κράτη εκτός Μαύρης Θάλασσας (ΗΠΑ), με την
Αγκυρα να συνεχίζει ουσιαστικά να πατά σε δύο «βάρκες».
Επίσης, όπως
διευκρινίζεται από τον τούρκο ΥΠΕΞ, «εάν το πολεμικό πλοίο επιστρέψει στη βάση
του στη Μαύρη Θάλασσα, η διέλευση δεν εμποδίζεται».
Τι προβλέπει η Συνθήκη
του Μοντρέ
Το νομικό καθεστώς των
Στενών καθορίζεται από τη Συνθήκη του Μοντρέ ή αλλιώς η Συνθήκη για το καθεστώς
των Στενών του 1936, που κατοχυρώνει την πλήρη κυριαρχία της Τουρκίας στο
μοναδικό και στρατηγικής σημασίας θαλάσσιο πέρασμα προς τη Μαύρη Θάλασσα, επιβάλλει
όμως καθεστώς ελεύθερης ναυσιπλοΐας.
Η Συνθήκη για το
καθεστώς των Στενών υπογράφηκε στις 20 Ιουλίου 1936 στην ελβετική πόλη Μοντρέ.
Με τη συνθήκη
παραχωρήθηκε στην Τουρκία ο πλήρης έλεγχος επί των Στενών, της δόθηκε το
δικαίωμα να διατηρεί σε αυτά στρατιωτικές δυνάμεις, καταργώντας τους σχετικούς
περιορισμούς της προγενέστερης Συνθήκης της Λωζάννης του 1923.
Εξασφαλίζει,
παράλληλα, την ελεύθερη ναυσιπλοΐα από τα μη στρατιωτικά πλοία σε καιρό
ειρήνης, ενώ επιτρέπει τη διέλευση πολεμικών πλοίων των παρευξείνιων χωρών με
ειδοποίηση μιας εβδομάδας και υπό κάποιους όρους όσον αφορά στο εκτόπισμα, το
μέγεθος και τον οπλισμό.
Περιορίζει, ωστόσο,
σημαντικά τη διέλευση των πολεμικών πλοίων που δεν ανήκουν στα Παρευξείνια
Κράτη, θέτοντας μικρότερα όρια στο εκτόπισμά τους και τον οπλισμό που φέρουν
και επιβάλλει επίσης έγκαιρη προειδοποίηση διέλευσης.
Τι συμβαίνει σε
περιόδους σύγκρουσης
Σε περιόδους
σύγκρουσης όπου η Τουρκία δεν είναι εμπόλεμη, για τα πολεμικά πλοία από χώρες
που δεν εμπλέκονται στη σύγκρουση, η ελεύθερη κυκλοφορία παραμένει ο κανόνας.
Τα άλλα -σε αυτή την
περίπτωση της Ουκρανίας και της Ρωσίας- δεν θα μπορούν πλέον να περάσουν.
Εκτός, και εάν πρόκειται να επιστρέψουν στο ναύσταθμό τους στη Μαύρη Θάλασσα,
κάτι που ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου ανέφερε ρητά στη δήλωσή του.
Σε περίπτωση
σύγκρουσης όπου η Τουρκία είναι μεταξύ των εμπολέμων, «η διέλευση των πολεμικών
πλοίων θα αφεθεί εξ ολοκλήρου στη διακριτική ευχέρεια της τουρκικής
κυβέρνησης», αναφέρει λεπτομερώς το άρθρο 19 της Συνθήκης του Μοντρέ.
Ερντογάν: Δεν
εγκαταλείπουμε ούτε τη Ρωσία ούτε την Ουκρανία
Νωρίτερα, ο Ταγίπ
Ερντογάν επανέλαβε ότι η Τουρκία δεν μπορεί να εγκαταλείψει τις σχέσεις της με
τη Ρωσία ή την Ουκρανία και πρόσθεσε ότι η Αγκυρα θα εφαρμόσει το σύμφωνο για
τη διέλευση από τα Στενά ώστε να αποτρέψει μια κλιμάκωση του πολέμου.
Κράτος μέλος του ΝΑΤΟ
η Τουρκία, χαρακτήρισε την Κυριακή την εισβολή της Ρωσίας «πόλεμο», κάτι που
της επέτρεψε να επικαλεστεί άρθρα βάσει της διεθνούς συμφωνίας του 1936 που
περιορίζει τη διέλευση ορισμένων ρωσικών πλοίων από τα τουρκικά στενά. Η
Τουρκία μοιράζεται θαλάσσια σύνορα με την Ουκρανία και τη Ρωσία και διατηρεί
καλούς δεσμούς και με τις δύο χώρες.
Μιλώντας έπειτα από
συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου, ο Ερντογάν επέκρινε την αναποφάσιστη, όπως
τη χαρακτήρισε, στάση των Ηνωμένων Πολιτειών και των δυτικών δυνάμεων στην
εισβολή στην Ουκρανία, λέγοντας ότι η προσέγγιση ήταν ένδειξη αποτυχίας της
διεθνούς τάξης.
Συμπλήρωσε πως η
Τουρκία δεν θα θέσει σε κίνδυνο τις δεσμεύσεις της προς τους συμμάχους της,
συμπεριλαμβανομένου των χωρών του ΝΑΤΟ, αλλά ότι επίσης δεν μπορεί να γυρίσει
την πλάτη στα «εθνικά συμφέροντα» στην περιοχή της. Επανέλαβε, πάντως, ότι
κρίνει απαράδεκτη τη ρωσική εισβολή.
Σημειώνεται πως το
ζήτημα των Στενών έφερνε σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση την Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ.