Η διάρκεια της νύκτας αποτελούσε πάντοτε μια ευκαιρία σχέσεως και επικοινωνίας του ανθρώπου με τον Θεό. Κι αυτό γιατί ο άνθρωπος εκείνη τη στιγμή περιέρχεται σε μια δυνατότητα απομάκρυνσης από την γή, ώστε να αναπτύξη την πορεία του στον ουρανό. Και ο ίδιος ο Κύριος πολλές φορές προσευχόταν το βράδυ “καί ήν διανυκτερεύων εν τη προσευχή του Θεού” (Λουκ.,β.12). Έτσι η Εκκλησία αντιλαμβανομένη αυτήν την ανάγκη του ανθρώπου τοποθέτησε δίπλα στην προσωπική προσευχή μια κοινή προσευχή, που ονομάζεται Απόδειπνο. Ονομάστηκε Απόδειπνο, γιατί καθορίστηκε να τελείται μετά το βραδινό δείπνο.
Μετά τον ΙΔ` αιώνα φάνηκε επιτακτική η ανάγκη συντόμευσης
του Αποδείπνου, που με την πάροδο των χρόνων και με την συνεχή προσθήκη ευχών
απέκτησε πλέον μεγάλη διάρκεια. Τελικά επικράτησε η Ακολουθία του Μικρού
Αποδείπνου, το οποίο διαβάζεται κατά το μεγαλύτερο διάστημα του έτους. Η
παλαιότερη και εκτενέστερη Ακολουθία επικράτησε να διαβάζεται κατά την περίοδο
της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και ονομάζεται Μέγα Απόδειπνο. Και επειδή η Μεγάλη
Τεσσαρακοστή είναι κατανυκτικότερη, η Ακολουθία αυτή “συνιστά δέηση για την
άφεση των αμαρτιών της ημέρας και την ασκανδάλιστη διέλευση της νύχτας”.
Το Μέγα Απόδειπνο αναγινώσκεται το βράδυ της Δευτέρας,
Τρίτης, Πέμπτης, στην διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Το απόγευμα της
Τετάρτης τελείται η Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων, ενώ την Παρασκευή
το απόγευμα, όπως είπαμε και παραπάνω, ψάλλονται οι Χαιρετισμοί στην Υπεραγία
Θεοτόκο. Το βράδυ του Σαββάτου τελείται το Μικρό Απόδειπνο. Στα Μοναστήρια το
Μικρό Απόδειπνο διαβάζεται στον νάρθηκα του Καθολικού. Το Μεγάλο Απόδειπνο σε
όλη τη διάρκεια διαβάζεται στον κυρίως Ναό.
Ο πιστός με την βοήθεια των Ψαλμών και των ευχών του
Μεγάλου Αποδείπνου κάνει κάποιον απολογισμό των γεγονότων της ημέρας που
πέρασε. Αυτή η αυτοκριτική θα τον βοηθήση να συντριβή και να μετανοήση για τις
πνευματικές του αστοχίες: “Λούσω καθ’ εκάστην νύκτα την κλίνην μου, εν δάκρυσί
μου την στρωμνήν μου βρέξω”. (Ψαλμ.στ`)
Στη διάρκεια του Μεγάλου Αποδείπνου ψάλλουμε δύο αρχαίους
ύμνους της Εκκλησίας μας: “Μεθ’ ημών ο
Θεός γνώτε έθνη και ηττάσθε ότι μεθ’ ημών ο Θεός”, προέρχεται από την ωδή
του Ησαΐα, που βρίσκεται στο 9ο κεφάλαιο της Παλαιάς Διαθήκης. Ακόμη ψάλλουμε
το παρακάτω ποίημα: “Η ασώματος φύσις τα
Χερουβείμ, ασιγήτοις σε ύμνοις δοξολογεί..” Πρόκειται για μια δοξολογία
προς τον Θεό Πατέρα, η οποία αποτελεί έκφραση της ψυχικής ανάτασης του ανθρώπου
στον Θεό. Ο άνθρωπος με αυτό το δοξολογικό ποίημα αισθάνεται πλέον
εγκαταλελειμμένος στη χάρη και το έλεος του Θεού.
Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι η άφατος φιλανθρωπία του Θεού
επεκτείνεται ακόμη και όταν ο άνθρωπος κοιμάται. Αυτήν την πραγματικότητα
τονίζει και η παρακάτω ευχή: “Κύριε,
Κύριε, ο ρυσάμενος ημάς από παντός βέλους πετομένου ημέρας....καταξίωσον ημάς
και το νυκτερινόν στάδιον αμέμπτως διελθείν”.
Γιατί μόνον ο Θεός μπορεί να εξασφαλίση την πραγματική
αρωγή στο πλάσμα του σε όλα τα στάδια και ειδικά όταν δοκιμάζεται. Γιατί ο
άνθρωπος δοκιμάζεται και θλίβεται ημέρα και νύκτα, ώστε να προσφωνή:
“Κύριε των δυνάμεων
μεθ’ ημών γενού, άλλον γαρ εκτός Σου βοηθόν εν θλίψεσιν ουκ έχομεν, Κύριε των
δυνάμεων ελέησον ημάς”.
Στυλιανού Γερασίμου
isagiastriados