(† Αρχ. Γεώργιος
Καψάνης, Προηγούμενος Ι. Μ. Γρηγορίου Αγίου Όρους)
Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο οποίος εκτός των άλλων είναι και θεομητορικός θεολόγος, στη γνωστή Ομιλία του εις τα Εισόδια της Θεοτόκου αναφέρει, ότι η Παναγία μας εισελθούσα στα Άγια των Αγίων πρώτη αυτή στον κόσμο εγκαινίασε την οδό της νήψεως, της αναβάσεως του νου στον Θεό και της ενώσεως του νου του ανθρώπου με τον Θεό, την ησυχαστική δηλαδή οδό θεώσεως του ανθρώπου. Έτσι, για όσους ποθούν τη μυστική και ησυχαστική άνοδο προς τον Θεό και τη μυστική θεωρία και γνώση του Θεού, η Παναγία μας είναι το πρότυπο και η οδός. Δεν είναι μόνον οδός και πρότυπο για αυτούς που ζουν στον κόσμο, με παρθενία και σεμνό γάμο, για τις μητέρες, αλλά είναι πρότυπο και για τούς ιερώς ησυχάζοντες.
Επειδή λοιπόν Εκείνη εγκαινίασε
τον τρόπο αυτό της θεώσεως, την ιερά ησυχία, γι’ αυτό και εμείς ιδιαιτέρως
ενατενίζουμε προς την παναγία μορφή της και το πανάγιο πρόσωπό της και θερμώς
την παρακαλούμε και την ικετεύομε να μας βοηθήσει και μας, πρώτα να ποθήσουμε
αυτό που για κάθε Μοναχό είναι το ακρότατο εφετό. Τι περισσότερο να ποθήσει
ένας Μοναχός από την εν ησυχία θεωρία του Θεού; Από τη συγκέντρωση του νου και
τη συνεχή ενατένιση του νου προς τον Θεό, τη μνήμη του Θεού; Τι περισσότερο να
ποθήσει ένας Μοναχός από τη νήψη, τη συνεχή ανάταση προς τον Θεό και την
πνευματική εγρήγορση και αγρυπνία;
Ευλογημένοι οι Μοναχοί και οι Χριστιανοί, οι οποίοι ποθούν
τη νήψη και έχουν συνειδητοποιήσει τι μεγάλη σημασία και αξία έχει η νήψη για
τον άνθρωπο. Ευλογημένοι οι Μοναχοί και οι λαϊκοί Χριστιανοί, οι οποίοι
αγωνιζόμενοι για τη νήψη έχουν κάνει αυτό που λέει ο άγιος Ισαάκ ο Συρος· έχουν
βρει τον πολύτιμο μαργαρίτη και γι’ αυτό προσέχουν την αργολογία, την
κατάκριση, τον σκοτισμό του νου, και είναι αυτοί για τους οποίους λέει ο θείος
Απόστολος, ότι όντως «εξαγοράζονται τον καιρόν αυτών, ότι αι ημέραι πονηραί
εισιν» (Εφεσ. 5:16).
Ο Μοναχός, ο οποίος έχει τον νου του στον Θεό, έχει την
ευλογημένη νήψη, έχει την προσοχή να μη φεύγει ο νους του από τον Θεό –ει
δυνατόν κάθε δευτερόλεπτο– αυτός ο Μοναχός έχει βρει τον πολύτιμο μαργαρίτη και
έχει καταλάβει πόσο μεγάλη ευλογία είναι αυτή η κατάσταση της μοναχικής ζωής
και αυτός, όπως είπα, εξαγοράζεται τον καιρό. Διότι άμα δεν γίνεται αυτό, άμα
δεν υπάρχει αυτός ο πόθος και αυτός ο αγώνας, δεν εξαγοραζόμεθα τον καιρό. Και
περνούν οι ημέρες και οι ώρες και οι μήνες και τα χρόνια και οι εορτές και οι
νηστείες, και μας διαφεύγει αυτό που είναι το πολυτιμότερο και αυτό για το
οποίο εξήλθαμε στην ευλογημένη έρημο.
Γι’ αυτό σας παρακαλώ θερμώς –το καλεί η ημέρα· το καλεί η
Κυρία Θεοτόκος, η Διδάσκαλός μας και Προστάτις μας και Έφορός μας και Ηγουμένη
μας και πνευματική μας Μητέρα– να αγωνιστούμε όλοι στο αγώνισμα της νήψεως. Για
να μετανοήσουμε, διότι πολύς χρόνος της ζωής μας πέρασε, χωρίς να έχουμε τον
νου μας στον Θεό, χωρίς να έχουμε τη μνήμη του Θεού, αλλά με λογισμούς ασκόπους
και ανωφελείς, με περιηγήσεις του νου εδώ και εκεί, με αργολογίες και άλλα
πράγματα μη πρέποντα στον θεοειδή νου του ανθρώπου, και για να
συνειδητοποιήσουμε πόσα χρόνια χάσαμε στη ζωή μας, που θα έπρεπε να τα είχαμε
κερδίσει και θα έπρεπε να τα είχαμε αξιοποιήσει έχοντας τη μνήμη του Θεού. Ας
τα πούμε τώρα στον εαυτό μας, για να μη τα πούμε στο τέλος της ζωής μας, τότε
που δεν θα μπορεί να γίνει επανόρθωση. Τώρα μπορεί να γίνει επανόρθωση· υπάρχει
καιρός μετανοίας για όλους μας. Ο Θεός το ζητάει και η Παναγία το ζητάει, και
από σας και από εμένα. Μας το ζητάει τώρα· θα μας το ζητήσει και την ώρα της
κρίσεως.
Ομιλία του μακαριστού π. Γεωργίου Καψάνη, στην τράπεζα της
Ιεράς Μονής Γρηγορίου Αγίου Όρους, το 1988
(Από το βιβλίο: Αρχιμανδρίτου Γεωργίου, “Ομιλίες σε
ακίνητες Δεσποτικές και Θεομητορικές Εορτές”, Έκδ. Ι.Μ. Οσίου Γρηγορίου, Άγιον
Όρος 2015, σελ. 178)
koinoniaorthodoxias