ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΜΗΝΑ
Αὐτογνωσία, ἡ μεγαλύτερη καί ἀνώτερη τέχνη καί ἀρετή.
Ἅγνοια, ἡ φοβερότερη καί καταστρεπτικότερη κακία τῆς ψυχῆς. Ἐπιτρεπτό εἶναι καί
ἀσυγκρίτως ἀνώτερο ἀπό τήν ὁποιαδήποτε φιλοσοφία τῶν ἀνθρώπων νά γνωρίζουμε,
σεβαστή γερόντισσα, ποιά θέση ἔχει ὁ ἄνθρωπος κοντά στόν Θεό.
«Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου», λέγει ὁ Μωϋσής[1]. «Ἐάν ἀνεβῆ στό νοῦ σου, πνεῦμα τοῦ ἐξουσιαστῆ(Σατανᾶ), μήν ἀφήσεις τόν τόπο σου»[2]. Παρουσιάσου μέ ταπείνωση «μπροστά σ’Ἐκεῖνον πού ἐρευνᾶ τίς καρδιές καί τά νεφρά»[3].
Σήμερα, ἀκούσαμε ἀδελφοί μου στήν Εὐαγγελική περικοπή, ἀνέβησαν
δύο ἄνθρωποι στό ναό, κοντά στό Θεό νά προσευχηθοῦν· ὁ ἕνας Φαρισαῖος καί ὁ
ἕτερος Τελώνης. Ἐντούτοις, ἡ στάσις, τό ἦθος καί τό εἶδος τῆς προσευχῆς τῶν
δύο, ἦταν ἐκ διαμέτρου, ἀντίθετα. Ἐπιτηδευμένη ἡ στάσις, περίβλεπτη ἡ θέσις,
ὑψηλόφρον καί ἀταπείνωτον τό φρόνημα τοῦ Φαρισαίου. Ὀλισθηρός ὁ δρόμος του· τό
διακύβευμα μεγάλο. Προσηύχετο πρός τόν ἑαυτό του καί ὄχι πρός τόν Θεόν· ἐπειδή
ἀκριβῶς ἐγίνετο ἡ προσευχή ἐν τῇ ἁμαρτίᾳ τῆς ὑπερηφανείας. Ἦταν ὁλόκληρος
ἀπορροφημένος ἀπό τόν ἑαυτό του· δέν ἔβλεπε τίποτα ἄλλο, παρά μόνον τό εἴδωλό
του καί ἄν ἔριχνε κάποιο βλέμμα εἰς τούς ἄλλους τό ἔκαμνε γιά νά δείξει ὅτι
αὐτός ἦταν ἀνώτερος καί ἔτσι νά ἐξευτελίσει ἤ καί νά κατακρίνει. Νόμιζε ὁ
ταλαίπωρος Φαρισαῖος, ὅτι ἡ προσευχή του θά συγκινοῦσε τόν Θεόν καί ἀκόμη
φοβερότερον, ὅτι ὁ Θεός θά τόν εὐγνωμονοῦσε γιά τήν δῆθεν ἁγιότητά του καί στό
τέλος θά τοῦ ἦταν ὑποχρεωμένος!
Ξεχνᾶ ὅτι ἡ ἀληθής εὐχαριστία συνοδεύεται πάντοτε μέ τό
συναίσθημα τῆς ταπεινώσεως, ἤτοι τό «γνῶθι σαὐτόν», «Κύριε, φώτισόν μου τό
σκότος». Ὁ δυστυχής Φαρισαῖος, θά μπορούσαμε ἐδῶ νά ἰσχυρισθοῦμε, προσεύχεται
σάν νά οἰκτίρει τόν Θεόν, ὁ ὁποῖος στερεῖται τάχα μεγάλων ἁγίων πιστῶν ὅπως
αὐτός, ἀφοῦ ὅλοι οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι εἶναι ἄρπαγες, μοιχοί, ἁμαρτωλοί, ὅπως καί
αὐτός ἐδῶ ὁ Τελώνης. Ξεχνᾶ παντελῶς ὅτι τά χαρίσματα, ἐάν ὑπάρχουν, ἀνήκουν
στόν Θεόν, ἄνωθεν κατερχόμενα καί δίδονται δωρεάν. «Χάριτι Θεοῦ, εἰμι ὅ εἰμι»,
λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος.
Ἀλλά καί ἄν πράγματι ὁ Τελώνης ἦταν αὐτός ὅπου τοῦ
κατελόγιζε καί ἐφαντάζετο ὁ δυστυχής Φαρισαῖος· καί πάλι, δέν θά ἔπρεπε ὁ
τελευταῖος οὗτος νά τόν συμπονέσει, νά προσευχηθεῖ ὑπέρ τοῦ Τελώνου καί τῆς
ἀνανήψεως αὐτοῦ καί νά μή καταστήσει αὐτόν μέρος τοῦ καυχήματός του καί τῆς
πρός Θεόν εὐχαριστίας του; Ἀποδεικνύεται συνεπῶς, φορτικός καί ἄμυαλος,
κατακριτέος εἰς τέλος.
Ὁ Τελώνης ἀντίθετα, ταπεινός ὤν, γνωρίζοντας τόν ἑαυτό
του, τήν ἁμαρτωλότητά του, ἐστάθη μακράν τοῦ Φαρισαίου, στό ἄκρον τοῦ ναοῦ,
στήν ἑσχάτην γωνίαν· διά τῆς στάσεως τοῦ σώματος, τίς κινήσεις τῶν χεριῶν, τόν
πόνον καί τήν αὐτομεμψίαν τῶν λόγων του, ἐξέφραζε σοβαρότητα καί βαθιά
ταπείνωση. Μακριά ἀπό τούς ἀνθρώπους ἀλλά κοντά στόν Θεόν, μέ πολλήν κατάνυξιν
καρδιᾶς, δέν ἀντιμιλοῦσε στίς ὕβρεις τοῦ Φαρισαίου, ἀλλά δεχόταν τίς κατηγορίες
μέ εὐγνωμοσύνη. Γίνονταν ἔτσι τά βέλη τοῦ Φαρισαίου, φάρμακο καί γιατρικό γιά
τήν ἴαση τῆς ψυχῆς του καί τήν κάθαρση τῆς καρδιᾶς του.
Τόσον μεγάλο καλόν εἶναι ἡ ταπεινοφροσύνη· μέγα καί
γενναῖον ἀγαθόν, πού ἔγινε στό τέλος αἰτία τῆς δικαίωσής του ἀπό τόν Θεόν, τήν
ἴδια στιγμή ὅπου ὁ ἄλλος κατεκρίθη. Ἐντρέπετο ὁ Τελώνης νά σηκώσει τά μάτια του
στόν οὐρανό. Ἐξακολουθοῦσε νά τίπτει τήν καρδιά του, ὡς ἕδραν τῆς συνειδήσεως καί
χῶρον ὅπου κατοικοῦν οἱ λογισμοί. Κτυπᾶ, ἐκεῖ πού ἐμφολεύουν τά φίδια τῆς
προσωπικῆς ζωῆς καί ἁμαρτίας, τό στῆθος. Μικρά ἡ προσευχή του σέ λόγια· μεγάλοι
οἱ στεναγμοί καί τά δάκρυα, ἔπνιξαν διά τῆς ταπεινῆς εὐχῆς τήν ἁμαρτία. Μεγάλη
ἡ συντριβή τῆς καρδιᾶς· ἔκφρασις διαρκής ὅτι ὄντως εἶναι ἁμαρτωλός. «Ὁ Θεός
ἰλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ»[4].
Ἐπαναλαμβάνει τοῦτο διαρκῶς· ὡς ἐπαίτης πού πεινάει γιά
σωτηρία, διότι κατανοεῖ ὅτι κινδυνεύει νά ἀποθάνει μέσα στήν ἀποστασία. Ἐξουθενωθείς
ὑπό τοῦ Φαρισαίου, ὁ Τελώνης, περισσότερο κατέκρινε ὁ ἴδιος τόν ἑαυτό του, πρίν
ἀπό τόν κατήγορο. Οἱ λόγοι καί ἡ συντριβή τῆς καρδίας ἔγιναν ἔργα καί ἡ
προσευχή, τρόπος καί πράξη μετανοίας, πού εἴλκυσαν τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Κατέβηκε
δεδικαιωμένος καί κατέστη αἰώνιον πρότυπον μετανοίας και ἐξομολογήσεως.
Ἀντίθετα, ὁ Φαρισαῖος, κατεκρίθη καί κατήντησε παράδειγμα πρός ἀποφυγήν.
Συνεπῶς, ἁγία γερόντισσα, μέ τούς λόγους τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ,
ἅπαξ διά παντός, διδασκόμεθα καί γνωρίζουμε τήν μόνην καί μοναδικήν ἀλήθειαν
ὑπό τόν ἥλιον· ὅπως διατείνεται σήμερα ὁ Θεάνθρωπος Ἰησοῦς Χριστός: «Πᾶς ὁ ὑψῶν
ἑαυτόν ταπεινωθήσεται, ὁ δέ ταπεινῶν ἑαυτόν, ὑψωθήσεται».
Στόν γλυκύτατον Μεσσίαν, Ἰησοῦν, ἡ Δόξα καί τό Κράτος, εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
[1](Δευτερ. 15, 9)
[2](Ἐκκλησιαστής 10, 4)
[3](Ψαλμός 7, 10)
[4](Λουκ. 18, 10-14)