(η ζωή του, μαζί με την Ιστορία και την ελληνική γλώσσα, αποδεικνύει, και ας λένε ό,τι θέλουν κάποιοι, ότι η Μακεδονία ΗΤΑΝ, ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΠΑΝΤΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ)
Παύλος Μελάς. Γεννήθηκε σαν σήμερα, 29/03/1870 (θαν. 13/10/1904). Αξιωματικός πυροβολικού του Ελληνικού Στρατού και ... πρωτεργάτης του Μακεδονικού Αγώνα (ένοπλος αγώνας(1900-4), στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία, ανάμεσα σε Ελλάδα, Βουλγαρία, αλλά και Σερβία και Ρουμανία. Ο αγώνας στην Μακεδονία είχε ξεκινήσει, όπως σε όλο τον ελληνικό, το 1821. Οι εξεγέρσεις του 1822 είχαν καταπνιγεί. Λόγω εμποδίων και εξελίξεων ιστορικών, παρέμεινε έξω από το Ελληνικό Βασίλειο. Οι επαναστάσεις(τέλος 19ου αι.) απέτυχαν, γιατί η Ελλάδα νόμιζε ότι θα μπορούσε να συνδέσει το Μακεδονικό Ζήτημα με διεθνείς κρίσεις της εποχής-Τουρκοαιγυπτιακός Πόλεμος, Κριμαϊκός Πόλεμος, Κρητική Επανάσταση-. Στην Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε η IMRO, με επίσημο στόχο τον συντονισμό του αγώνα των χριστιανών κατά της Τουρκίας. Η οργάνωση αναφερόταν στα δικαιώματα του «μακεδονικού» λαού, γενικά, χωρίς εθνικές ή δογματικές διακρίσεις. Όμως, στην πραγματικότητα, η IMRO, ήταν βουλγαρική εθνικιστική οργάνωση, με κρυφή ατζέντα τον εκβουλγαρισμό της Μακεδονίας και την απόσχισή της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ως ενδιάμεσο στάδιο με την ένωσή της με την Βουλγαρία. Ο εκβουλγαρισμός, γινόταν σταδιακά, με πολύ καλά σχεδιασμένες κινήσεις και προπαγάνδα. 1ο στάδιο ο εκκλησιασμός των, ρευστής εθνικής συνείδησης, χριστιανών σε εκκλησίες ελεγχόμενες από την Εξαρχία (Βουλγάρικη Εκκλησία δηλ.) μόνο. Σ’ αυτές, η λειτουργία τελούταν στην βουλγαρική γλώσσα και οι βαπτίσεις γίνονταν με βουλγάρικα ονόματα. 2ο στάδιο η ίδρυση σχολείων, με μαθήματα στα βουλγαρικά μόνο και μύηση στον βουλγαρικό εθνικισμό. Στην αρχή το Κομιτάτο πέτυχε, αλλά σύντομα έγινε αντιληπτός ο στόχος του. Έτσι οι κομιτατζήδες ανέλαβαν δράση-σφαγές δασκάλων, ιερέων, προσωπικοτήτων και ανθρώπων που αρνούνταν να γίνουν Βούλγαροι ουσιαστικά-. Η ελληνική εθνική γνώμη αφυπνίστηκε. Ο μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός οργάνωσε την αυτοάμυνα σε Καστοριά και Φλώρινα και ο δημοσιογράφος Δ. Καλαποθάκης ίδρυσε στην Αθήνα το Μακεδονικό Κομιτάτο. Ο μητροπολίτης έκανε λειτουργίες στα ελληνικά χωριά της Μακεδονίας οπλισμένος, για να τονώσει το εθνικό αίσθημα των τρομοκρατημένων πιστών! Ένοπλα ελληνικά σώματα, έφθασαν στην Μακεδονία για βοήθεια. Η Ελλάδα συγκινήθηκε περισσότερο για το Μακεδονικό μετά την δολοφονία του Παύλου Μελά(1904)). Γιος του Μιχαήλ Μελά και γαμπρός του Στέφανου Δραγούμη. Γεννήθηκε στην Μασσαλία, με καταγωγή από την Β. Ήπειρο. Μετά την μετακίνηση της οικογένειάς του στην Αθήνα, σπούδασε στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Αποφοίτησε(1891) ως ανθυπολοχαγός του πυροβολικού. Με τύψεις για την ήττα στον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο(1897), συμμετείχε από τους πρώτους στο Μακεδονικό Κομιτάτο(1900), για αντιμετώπιση των Βουλγάρων κομιτατζήδων. Ο Παύλος Μελάς έσπευσε με άλλους 3 αξιωματικούς, τους Α. Κοντούλη, Α. Παπούλα και Γ. Κολοκοτρώνη, προς επιτόπια μελέτη της κατάστασης (Φεβρουάριος 1904). Απέτυχαν, αλλά επανήλθαν (Ιούλιος 1904) και εισήλθε στην Μακεδονία ως ζωέμπορος, με το όνομα «Πέτρος Δέδες». Μετά από 20 μέρες, συναντήθηκε με τον Λάμπρο Κορομηλά στην Θεσσαλονίκη, ανταλλάσσοντας σκέψεις για επιχειρήσεις. Έπειτα, επέστρεψε στην Αθήνα. Στις 18/08, όλα ήταν έτοιμα, βάσει σχεδίου. Ο Μελάς, με το επιχειρησιακό όνομα Καπετάν Μίκης Ζέζας, επικεφαλής σώματος 35 μόλις ανδρών, που το αποτελούσαν Μακεδόνες, Μανιάτες και Κρητικοί, ανέλαβε την αρχηγία του Μακεδονικού αγώνα ενάντια στους Βούλγαρους. Εισήλθε ένοπλος στην Μακεδονία, με εντολή να ασκεί καθήκοντα αρχηγού και στις μικρότερες ομάδες που δρούσαν ήδη σε Μοναστήρι και Καστοριά. Οι Τούρκοι, πληροφορημένοι από καταδότες για την είσοδο και δράση του Μελά στην τουρκοκρατούμενη ακόμα Μακεδονία, άρχισαν να τον καταδιώκουν με πολυάριθμο τουρκικό απόσπασμα. Παρά τις συνεχείς οθωμανικές διώξεις, ο Μελάς, άρχισε να αποδεκατίζει τις βουλγάρικες ομάδες με βάση τα χωριά Λιγκοβάνη και Λίχυβο. Όμως, όταν ήταν στην Στάτιστα(13/10/1904), περικυκλώθηκε από τουρκικό απόσπασμα 150 ανδρών.