Γράφει ὁ Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης
Ὁ ἡσυχασμός στήν ὀρθοδοξη Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία ἀνθεῖ,
θριαμβεύει. Δέν ἀποτελεῖ κάτι καινούργιο στήν Ὀρθοδοξία (ὅπως ἴσως κάποιοι
πίστεψαν στήν Δύση), ἀλλά εἶναι ἡ αὐθεντική ἐπαναδιατύπωση τῆς Ὀρθόδοξης
Πατερικῆς Παράδοσης, τοῦ ὀρθόδοξου πατερικοῦ θεραπευτικοῦ ἤθους, ὅπως
φανερώθηκε σέ μιάν ἀδιάσπαστη συνέχεια ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Κυρίου μέχρι σήμερα.
100 Πρβλ. Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ, Ἡσυχαστές καί Ζηλωτές: Πνευματική ἀκμή καί κοινωνική κρίση στόν Βυζαντινό 14ο αἰώνα, "Ἑλληνισμός Μαχόμενος", Ἐκδόσεις Τῆνος, Ἀθήνα 1995.
101 Ὁ γνωστός γερμανός βυζαντινολόγος Gelzer δέχθηκε, ὅτι ὁ ἡσυχασμός «ἀνήκει στά πιό ἀξιόλογα - τόσο ἀπό ἱστορική, ὅσο καί ἀπό πολιτιστική πλευρά- καί πιο ἐνδιαφέροντα φαινόμενα ὅλων τῶν ἐποχῶν».
102 Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ, Ἡσυχαστές καί Ζηλωτές: Πνευματική ἀκμή καί κοινωνική κρίση στόν Βυζαντινό 14ο αἰώνα, "Ἑλληνισμός Μαχόμενος", Ἐκδόσεις Τῆνος, Ἀθήνα 1995.
104 Ματθ. 22, 37-38.
Κατά τόν 14ο αἰῶνα γιά πρώτη φορά δόθηκε ἡ εὐκαιρία, μέ τήν παρουσία ἑνός αὐθεντικοῦ «δυτικοῦ» θεολόγου στήν Ἀνατολή, τοῦ Βαρλαάμ, νά ἀναδυθοῦν oἱ θεολογικές προϋποθέσεις Ἀνατολῆς καί Δύσεως καί νά διαπιστωθεῖ ἡ ριζική διαφοροποίηση τῆς μιᾶς ἀπό τήν ἄλλη καί τό ἀσύμπτωτο μεταξύ τους100.
«Ἡ δυτική (φραγκολατινική) θεολογία καί ὁ προερχόμενος ἀπό αὐτήν εὐρωπαϊκός (φραγκογερμανικός) πολιτισμός ἀποδεικνύονταν ἀπότοκα μιᾶς ἀλλοτριωμένης Χριστιανοσύνης, πού δέν μποροῦσε πιά νά ὀνομάζεται Χριστιανισμός. Ἡ Δύση εἶχε διαμορφώσει, μέσα στόν δαιδαλώδη ρασιοναλισμό τῆς Σχολαστικῆς (θεολογίας), ἕναν ἄλλον...."χριστιανισμό", ἀπόλυτα ἀσύμπτωτο μέ ἐκεῖνον τῆς Ἀνατολῆς. Ἡ ἡσυχαστική Θεολογία στήν αὐτοέκφρασή της ἀπεκάλυψε τήν διαφορά τῆς Ὀρθοδοξίας ἀπό τήν Δύση ὡς (τήν) ”ἀντιπαράθεση τῆς ἐμπειρίας στήν ἀφηρημένη θρησκευτική πεποίθηση”101... Oἱ ρωμηοί ἡσυχαστές τοῦ 14ου αἰῶνα, μέ πρωτοπόρο τόν Ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ, ἀπέδειξαν τήν ἀδιάσπαστη πνευματική συνέχεια τοῦ ‘Βυζαντίου’/Ρωμανίας. Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς ἐπαναδιατύπωσε τήν ὀρθόδοξη Παράδοση, φανερώνοντας τήν πατερικότητά του. Ὁ ἡσυχασμός, τόν ὁποῖον ἐνσάρκωνε καί προάσπιζε ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἐπί χίλια χρόνια ἀποτελοῦσε τήν σπονδυλική στήλη τῆς ζωῆς τῆς Ρωμανίας, τό ὑπόβαθρο καί τήν πηγή συνάμα τοῦ πολιτισμοῦ της.
«Ἡ δυτική (φραγκολατινική) θεολογία καί ὁ προερχόμενος ἀπό αὐτήν εὐρωπαϊκός (φραγκογερμανικός) πολιτισμός ἀποδεικνύονταν ἀπότοκα μιᾶς ἀλλοτριωμένης Χριστιανοσύνης, πού δέν μποροῦσε πιά νά ὀνομάζεται Χριστιανισμός. Ἡ Δύση εἶχε διαμορφώσει, μέσα στόν δαιδαλώδη ρασιοναλισμό τῆς Σχολαστικῆς (θεολογίας), ἕναν ἄλλον...."χριστιανισμό", ἀπόλυτα ἀσύμπτωτο μέ ἐκεῖνον τῆς Ἀνατολῆς. Ἡ ἡσυχαστική Θεολογία στήν αὐτοέκφρασή της ἀπεκάλυψε τήν διαφορά τῆς Ὀρθοδοξίας ἀπό τήν Δύση ὡς (τήν) ”ἀντιπαράθεση τῆς ἐμπειρίας στήν ἀφηρημένη θρησκευτική πεποίθηση”101... Oἱ ρωμηοί ἡσυχαστές τοῦ 14ου αἰῶνα, μέ πρωτοπόρο τόν Ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ, ἀπέδειξαν τήν ἀδιάσπαστη πνευματική συνέχεια τοῦ ‘Βυζαντίου’/Ρωμανίας. Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς ἐπαναδιατύπωσε τήν ὀρθόδοξη Παράδοση, φανερώνοντας τήν πατερικότητά του. Ὁ ἡσυχασμός, τόν ὁποῖον ἐνσάρκωνε καί προάσπιζε ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἐπί χίλια χρόνια ἀποτελοῦσε τήν σπονδυλική στήλη τῆς ζωῆς τῆς Ρωμανίας, τό ὑπόβαθρο καί τήν πηγή συνάμα τοῦ πολιτισμοῦ της.
Ἡ μακρόσυρτη ὅμως θεολογική διαμάχη ἀπέδειξε πρό πάντων αὐτό
πού καί σήμερα γίνεται καθολικά πιά δεκτό, ὅτι δηλαδή ὁ ἡσυχασμός δέν συνιστοῦσε
καινοτομία, ὅπως φανταζόταν ὁ ἀνυποψίαστος Βαρλαάμ»102. Εἶναι ὁ ἡσυχασμός, ἡ αὐθεντική
πατερική θεραπευτική μέθοδος τῆς κάθαρσης, τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θέωσης, πού ἀκολουθεῖτο
ἀπό τούς πρώτους κιόλας χριστιανούς τῶν ἀρχαίων κατά τόπους Ἐκκλησιῶν-Ἐνοριῶν, ὅπως
γιά παράδειγμα τῆς Κορίνθου103.
Μέ τόν ἡσυχασμό οἱ Βυζαντινοί ἔφθαναν στήν κορυφή τῆς φιλοθεΐας, ἐκπληρώνοντας τήν πρώτη ἐντολή: «Ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐν ὅλῃ τῇ καρδίᾳ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου· αὕτη ἐστὶν ἡ μεγάλη καὶ πρώτη ἐντολή»104.
Μέ τόν ἡσυχασμό οἱ Βυζαντινοί ἔφθαναν στήν κορυφή τῆς φιλοθεΐας, ἐκπληρώνοντας τήν πρώτη ἐντολή: «Ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐν ὅλῃ τῇ καρδίᾳ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου· αὕτη ἐστὶν ἡ μεγάλη καὶ πρώτη ἐντολή»104.
100 Πρβλ. Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ, Ἡσυχαστές καί Ζηλωτές: Πνευματική ἀκμή καί κοινωνική κρίση στόν Βυζαντινό 14ο αἰώνα, "Ἑλληνισμός Μαχόμενος", Ἐκδόσεις Τῆνος, Ἀθήνα 1995.
http://www.oodegr.com
101 Ὁ γνωστός γερμανός βυζαντινολόγος Gelzer δέχθηκε, ὅτι ὁ ἡσυχασμός «ἀνήκει στά πιό ἀξιόλογα - τόσο ἀπό ἱστορική, ὅσο καί ἀπό πολιτιστική πλευρά- καί πιο ἐνδιαφέροντα φαινόμενα ὅλων τῶν ἐποχῶν».
102 Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ, Ἡσυχαστές καί Ζηλωτές: Πνευματική ἀκμή καί κοινωνική κρίση στόν Βυζαντινό 14ο αἰώνα, "Ἑλληνισμός Μαχόμενος", Ἐκδόσεις Τῆνος, Ἀθήνα 1995.
http://www.oodegr.com/oode/istoria/ekklisia/hsyx_zhlwt1.htm.
103 Πρωτοπρ. Ἰωάννου Ρωμανίδου, «Ἡ θρησκεία εἶναι νευροβιολογική ἀσθένεια, ἡ δε Ορθοδοξία ἡ θεραπεία της», στό : «Δογματική καί Συμβολική Θεολογία τῆς Ορθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας», τόμος Α΄, ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 1999.
103 Πρωτοπρ. Ἰωάννου Ρωμανίδου, «Ἡ θρησκεία εἶναι νευροβιολογική ἀσθένεια, ἡ δε Ορθοδοξία ἡ θεραπεία της», στό : «Δογματική καί Συμβολική Θεολογία τῆς Ορθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας», τόμος Α΄, ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 1999.
104 Ματθ. 22, 37-38.
Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο:«Τά ἀσκητικά τῆς Ἐνορίας» (Ἱερομονάχου
Σάββα Ἁγιορείτου) πού σύν Θεῶ θά ἐκδοθεῖ σύντομα) πηγή
