Η Παναγία αναμφισβήτητα υπήρξε η ταπεινότερη, καθαρότερη,
σεμνότερη, σιωπηλέστερη, ωραιότερη και ιερότερη γυναίκα του κόσμου. Υπήρξε
μητέρα του Θεού και των ανθρώπων. Η ταπείνωσή της ήταν γνήσια, η καθαρότητά της
επιλεγμένη, η σεμνότητά της κόσμημά της, η σιωπή της πιο βροντερή από το πιο
μεγαλόστομο κήρυγμα. Η ιερότητά της πασιφανής και δεδομένη. Η αμόλυντη
ταπεινοφροσύνη της, η αειπαρθενία της σε όλο της το είναι, η χαρακτηριστική της
σεμνότητα και η απέραντη σιωπή του όλου βίου της καθίστανται λίαν διδακτικά σε
όλους μας πάντοτε.
Η φιλότιμη, πρόθυμη και πρόσχαρη
υπακοή της Θεοτόκου στο θείο θέλημα φανερώνει αγάπη και ταπείνωση, τόλμη κι
έμπνευση. Δεν είναι μια πράξη αθέλητη, βίαιη, βιαστική, γιατί δεν μπορεί να
κάνει διαφορετικά και φοβάται. Το μεγαλείο της αδυναμίας, των δικαιολογημένων
επιφυλάξεών της, την κάνουν μεγάλη, υπέροχη, θαυμαστή και μοναδική. Μια
ανύπαντρη μητέρα κατά το νόμο ήταν άξια μόνο για λιθοβολισμό. Εκείνη όμως είπε
εγκάρδια· ας γίνει το θέλημα του Θεού και όχι το δικό μου.
Η άκρα εμπιστοσύνη της κόρης της Ναζαρέτ στην υπό του
αρχαγγέλου Γαβριήλ θεία βουλή πολλά έχει να πει σ’ εμάς όλους, που ακόμη δεν
εμπιστευόμαστε τον Θεό κι έχουμε τόσες μα τόσες επιφυλάξεις και θέτουμε
προϋποθέσεις και αναμένουμε και κάποια ανταλλάγματα. Δεν είναι έτσι;
Είναι συγκινητική η στάση της Παναγίας στον γάμο της Κανά.
Μένει ως συνήθως σιωπηλή. Κάποια στιγμή, βλέποντας να ξεμένουν από κρασί στο
τραπέζι, λύνει τη σιωπή της και παρακαλεί τον αγαπητό Υιό της να ευλογήσει το
νερό και να γίνει κρασί, για να μη μείνει ο προσκεκλημένος κόσμος με μισή χαρά.
Ο Χριστός κάνει πως δεν την ακούει, φαίνεται πως διαχωρίζει τη θέση του από
αυτήν. Τελικά όμως κάνει αυτό που του ζητά.
Στο Άγιον Όρος λέγουν οι Γέροντες πως ό,τι ζητά η Παναγία
από τον Χριστό, της το κάνει γιατί, την αγαπά ιδιαίτερα. Στην Κανά είναι η
δεύτερη φορά που η Παναγία λύνει τη σιωπή της. Την πρώτη ήταν στον εξαίσιο
Ευαγγελισμό και άλλη μία όταν στο ναό ζητούσε τον δωδεκάχρονο Ιησού. Στην Κανά
λοιπόν λύνει την ωραία σιωπή της, για να παρακαλέσει τον Υιό της να
θαυματουργήσει, για να μη μείνει μισή η χαρά των καλεσμένων στον γάμο. Γίνεται
έτσι η αιτία της χαράς των ανθρώπων, συνδέοντάς τους με τον Δωρεοδότη,
Θαυματοδότη και Χαριτοδότη Κύριο.
Το κάλλος της ψυχής της Θεοτόκου φαίνεται καταπληκτικά στη
Σταύρωση του Υιού της. Πονά αλλά δεν θλίβεται, λυπάται αλλά δεν απελπίζεται.
Μια υπέροχη μητέρα, δίχως υστερίες, φωνές, λιποθυμίες, γυναικεία καμώματα, που
δεν έχει ανάγκη από παρηγοριές. Γνωρίζει καλά ότι εκούσια σταυρώνεται ο Υιός
της, ηθελημένα υπακούει στη βουλή του ουρανίου πατρός του. Ζει το μυστήριο του
πόνου στη φίλη σιγή. Δεν διαμαρτύρεται στους σκληρούς σταυρωτές, δεν ψάχνει το
δίκιο της στις αρχές, υπομένει ελπιδοφόρα, ξεπερνά τον εαυτό της. Πόσα δεν
διδάσκει στην πολλή ανυπομονησία μας στον πόνο, τη συμφορά, την απόρριψη, τη
δίωξη… Η αδύναμη Παναγία γίνεται δυνατή, η απλή, σύμβολο ηρωισμού, μέγεθος
ασύλληπτο στη μικρότητα και ιδιοτέλειά μας.
Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο μεγαλύτερος δογματικός
θεολόγος της Εκκλησίας μας, λέγει πως η Θεοτόκος κατέχει τη δεύτερη θέση τιμής
μετά την Αγία Τριάδα, Αυτός ο λόγος μόνο φθάνει για να φανερώσει το μέγεθος της
τιμής της Θεοτόκου από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Πόσο φτωχοί είναι αλήθεια οι
προτεστάντες που δεν την τιμούν διόλου. Η Παναγία μάς πηγαίνει πάντα στον
Χριστό. Η Παναγία είναι το πιο αγαπητό πρόσωπο μετά τον Χριστό μέσα στην
Εκκλησία μας. Στο Άγιον Όρος η τιμή της Παναγίας αγγίζει τα όρια της
λατρείας.
Ο ιερός Άθωνας, το Άγιον Όρος, το Περιβόλι της Παναγίας,
όπως επιτυχώς ονομάσθηκε για πρώτη φορά από τον διάσημο εκείνο μοναχό Καισάριο
Δαπόντε τον Ξηροποταμηνό, αποτελεί, κατά αρχαία παράδοση, κλήρο της Υπεραγίας
Θεοτόκου. Η παρουσία της δεσπόζει στην αγιορείτικη ζωή. Κατά το ωραιότατο
εγκώμιο του σοφώτατου Αθωνίτη και μεγάλου πατρός της Εκκλησίας μας αγίου
Γρηγορίου του Παλαμά, στον πρώτο επώνυμο όσιο του Άθωνα, Πέτρο τον Αθωνίτη, η
Παναγία θα είναι για τους Αγιορείτες μοναχούς φύλακας, έφορος, ιατρός,
κηδεμόνας και πρέσβειρα στον Υιό της. Τις υποσχέσεις αυτές γνωρίζουν και οι
σημερινοί μοναχοί, οι οποίοι μπορεί να υστερούν κάπως σε απλότητα των
παλαιότερων, αλλά έχουν καλοκάγαθη κι ευλαβή πάντα διάθεση.
Η Παναγία μας, όπως έχουμε ξαναγράψει, δεν είναι απλά μια
καλή, απλή, σεμνή, και ωραία γυναίκα. Δεν πρόκειται μόνο για μια εξαιρετική
θρησκευτική και ηθική προσωπικότητα, αλλά για πρόσωπο ολοκληρωμένο, μοναδικό
και πανίερο. Η πρώτη εκείνη Εύα στον εξαίσιο κήπο της Εδέμ διά της παρακοής της
έκλεισε την παραδείσια θύρα. Η δεύτερη Εύα, η Παναγία, διά της υπακοής της
άνοιξε την πύλη του παραδείσου. Έγινε το κεφάλαιο της σωτηρίας μας, η πανύμνητη
Ευαγγελίστρια. Γι’ αυτό οι φιλόκαλοι Αγιορείτες Κολλυβάδες, με πρώτο τον όσιο
Νικόδημο τον Αγιορείτη, την υμνούν κι εγκωμιάζουν θαυμάσια και ως αυτοεξόριστοι
κτίζουν μοναστήρια και τ’ αφιερώνουν στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.
Οι αθωνικές μονές Μ. Λαύρας, Βατοπεδίου και Φιλοθέου είναι
αφιερωμένες στον Ευαγγελισμό, καθώς η σκήτη Ξενοφώντος και διάφορα κελλιά. Στο
Γενέσιο της Θεοτόκου είναι το Κυριακό της Νέας Σκήτης και αρκετά κελλιά, όπως
του μακαριστού Γέροντος Παϊσίου, του οποίου η αγάπη προς τη Θεοτόκο ήταν
ιδιαίτερα μεγάλη. Στην Κοίμηση της Θεοτόκου τιμάται η μονή Ιβήρων, όπου
τελείται λαμπρή πανήγυρη, ο πάνσεπτος ιερός ναός του Πρωτάτου και πολλά κελλιά.
Στα Εισόδια της Θεοτόκου τιμάται το Καθολικό της ιεράς μονής Χιλανδαρίου.
Στο Άγιον Όρος έχουμε περίπου εξήντα γνωστές θαυματουργές
εικόνες της Παναγίας, βυζαντινές και νεότερες, με πολύτιμα πουκάμισα, πλήθος
αφιερώματα, αργυρόχρυσες κανδήλες, που δέχονται τον διη-νεκή ασπασμό
αφοσιωμένων μοναχών κι ευλαβών προσκυνητών. Ενώπιον τους διαβάζονται οι
θαυμάσιοι Χαιρετισμοί, Παρακλητικοί Κανόνες, κατανυκτικά Θεοτοκάρια. Καίγονται
λαμπάδες από αγνό μελισσοκέρι κι ευώδες μοσχοθυμίαμα. Δέχονται δεήσεις,
προσκυνήσεις και μετάνοιες εδαφιαίες πολλών. Έχουν θαυμαστή ιστορία, καταγεγραμμένα
Θαύματα, παραδόσεις και μαρτυρίες. Κάποτε λιανεύονται με ψαλμούς και ύμνους και
ωδές πνευματικές, καρδιοχαρμόσυνες.
Μερικές από αυτές είναι η Λαυριώτισσα Οικονόμισσα του
οσίου Αθανασίου του Αθωνίτου και η Κουκουζέλισσα του οσίου Ιωάννου του
Κουκουζέλη, του περίφημου εκείνου ψαλμωδού, που τον πλήρωσε η ίδια η Θεοτόκος
για την εξαίσια ψαλμωδία του. Η Βατοπαιδινή Βηματάρισσα, η Ιβηρίτισσα
Παρταΐτισσα, η Χιλανδαρική Τριχερούσα, η Διονυσιάτισσα του Ακαθίστου, η
Κουτλουμουσιανή Φοβερά Προστασία, η Παντοκρατορινή Γερόντισσα, η Δοχειαρίτισσα
Γοργοϋπήκοος, η Φιλοθεΐτισσα Γλυκοφιλούσα, η Αγιοπαυλίτισσα Μυροβλύτισσα, η
Ξενοφωντινή Οδηγήτρια, η Κωνσταμονίτισσα Αντιφωνήτρία, η Πρωτατινή του Άξιον
Εστίν και τόσες άλλες αξιομακάριστες, Στους ένθεους βίους των Αθωνιτών οσίων,
τους οποίους συγκεντρώσαμε σ’ έναν τόμο, βλέπουμε μια συνεχόμενη και ζωντανή
σχέση με τη Θεοτόκο: Γαβριήλ του Καρεώτη, που πρωτακούει τον αρχαγγελικό ύμνο
Άξιον Εστί, Γαβριήλ του Ιβηρίτη, που εξάγει από τη θάλασσα την πολυθαύμαστη
Πορταϊτισσα.
Σάββα του Χιλανδαρινού. πού φέρνει από τα Ιεροσόλυμα την
Τριχερούσα, Διονυσίου του κτήτορα της ομώνυμης μονής, που φέρνει την εικόνα του
Ακαθίστου, Αντωνίου του Ρώσου, που από τη μονή Εσφιγμένου, με προσταγή της
Θεοτόκου, μεταβαίνει στην πατρίδα του να φυτέψει το δένδρο του μοναχισμού,
Σίμωνος του Μυροβλύτου, που η Παναγία του υποδεικνύει την ανοικοδόμηση της
τολμηρής μονης του, Γρηγορίου του Παλαμά, όπου «δια μεσιτείας της Θεοτόκου
πολλών χαρισμάτων ηξιώθη παρά Θεού, και μάλιστα του της θεολογίας διά της οποίας
ηγωνίσθη διἀ την περί Θεού ορθήν δόξαν» Μαξίμου του Καυσοκαλύβη, που η ίδια η
Θεοτόκος τον οδήγησε στην υπερθαύμαστη άσκησή του. Γεροντίου του Αγιαννανίτου,
που με υπόδειξη της Παναγίας έβγαλε πόσιμο νερό για τους πατέρες της σκήτης.
Η παρουσία της Θεοτόκου και στη ζωή συγχρόνων ενάρετων
Αγιορειτών Γερόντων είναι εμφανής. Ο Νεοσκητιώτης Γέροντας Ιωακείμ Σπετσιέρης
εκοιμήθη λέγοντας τους Χαιρετισμούς. Ο Ρώσος ασκητής παπα-Τύχων γνώρισε τον
ακριβή χρόνο της εκδημίας του από την Παναγία. Ο Καρουλιώτης Γέροντας Φιλάρετος
συχνά έλεγε πως τον βαστά στον απαρήγορο εκείνο τόπο η Παναγία. Η Παναγία,
έλεγε ο Γέροντας Ευλόγιος από το Κελλι του Φανερωμένου, τον έφερε στο Άγιον
Όρος από το χωριό του. Ο παπα-Ιωακείμ ο Αγιαννανίτης κρυφή παραμυθία είχε,
καθώς έλεγε, το βάστηγμά του από το φουστάνι της Παναγίας, που του έδωσε μια
γενειάδα που ακουμπούσε στη γη. Ο Γρηγοριάτης ηγούμενος Αθανάσιος είχε «φάει»
την εικόνα της Παναγίας του κελλιοΰ του από τους μύριους ασπασμούς. Ο μακάριος
γέροντας Ιερώνυμος Σιμωνοπετρίτης πάντοτε λέγοντας ή ακούγοντας τ’ όνομα της
Παναγίας δάκρυζε. Ο γνωστός γέροντας Παΐσιος ο Αγιορείτης έλεγε πως η Παναγία
είναι ίδια με την εικόνα της Ιεροσολυμίτισσας. Ο παπα-Εφραίμ ο Κατουνακιώτης σε
μια σύναξη μάς έλεγε: «Ήλθε η Παναγία και μ’ έκανε ματς-μουτς». Αισθάνθηκε και
τα χείλη της και τον ήχο. Αυτή είναι η πίστη μας. Ζωντανή υπόθεση. Αυτή είναι η
Παναγία μας. Χρειάζεται τώρα κάποιος διδακτικός επίλογος ή ένα ηθικό
συμπέρασμα; Ένα έχω να καταθέσω, αφού σας ευχαριστήσω για την ευκαιρία που μου
δώσατε, αγαπητοί μου, να ξανασχοληθώ με το πανίερο πρόσωπο της Παναγίας. Ο
σύγχρονος αγιορείτικος μοναχισμός είναι αναντίρρητα, σίγουρα, μόνιμα και
αταλάντευτα θεοτοκοφιλής.
πηγή: Μοναχού Μωϋσέως Αγιορείτου, Περιοδικό,
«Βημόθυρο», τευχ. 1, σ. 49-52
