Ιεροδιάκονος Νικόλαος Πάτσαλος
Όλοι οι απανταχού Ορθόδοξοι Χριστιανοί έρχονται « τάς ἡμέρας αυτάς να εὐρωσι, διά τῆς ἐγκρατείας και τῆς προσευχῆς καί τοῦ ἱεροῦ ᾂσματος, ἀναψυχήν και παραμυθίαν…..»[1] εἰς την καταφυγήν του κόσμου τον « Γλυκασμόν τῶν Ἀγγέλων, τῶν θλιβομένων την χαράν»[2]. Και είναι πραγματικά μεγάλη η ευλογία όταν εξυμνείς «την τροφό του κόσμου»[3] μέσα στη βαβούρα των « νεφών» και των θλίψεων. Μονάχα να σκεφτεί κανείς το πόσοι ναοί παλαιοί και νέοι, εξωκκλήσια, και μοναστήρια είναι αφιερωμένα στη «Θεοτόκο Και Μητέρα του Φωτός», καταλαβαίνει ότι πράγματι η Κεχαριτωμένη αποτελεί « Τήν Παγκόσμια Δόξα την ἐξ ἀνθρώπων σπαρείσαν»[4] της εκκλησίας.
Ο μήνας Αύγουστος από τα ρωμαϊκά χρόνια ήταν μήνας τιμής και δόξας προς τον αυτοκράτορα εξ’ ου και η λατινική λέξη Augustus που σημαίνει αυτοκράτορας. Αυτό το εορταστικό κλίμα του μηνός Αυγούστου συνεχίζει μέχρι τις μέρες μας όμως με σημείο αναφοράς όχι πλέον κάποιον Αυτοκράτορα αλλά την μεγαλύτερη «Αυτοκράτειρα» του κόσμου την «Ἁγία τῶν Ἁγίων» την «Ἁγία Μαρία». Ο Αύγουστος είναι μήνας αποκλειστικά αφιερωμένος στη Παναγία μητέρα μας όπου τα πάντα κατακλύζονται από την χάρη της. Το λειτουργικό πνεύμα των ημερών δια των καθημερινών ακολουθιών των παρακλητικών κανόνων μας προετοίμασε για την μεγάλη σημερινή εορτή που πραγματικά μυρίζει Πάσχα, το «Πάσχα του Καλοκαιριού».
Και αποτελεί πραγματικά και κυριολεκτικά η σημερινή θεομητορική εορτή Πάσχα καθώς εορτάζεται και τιμάται η «Μετάστασις» του σώματος της Θεοτόκου δηλαδή η υπερφυής μεταφορά του σώματος της στον ουρανό. Πάσχα εξάλλου σημαίνει διάβαση, μεταφορά, αλλαγή τόπου και χώρου[5]. Έτσι και η Παναγία σήμερα «μετέστη πρός τήν ζωήν»[6], μεταβαίνει «ἐκ τοῦ θανάτου εἰς τήν ζωήν»[7] για να παρασταθεί ως «Βασίλισσα» «Περιβεβλημένη» «Πεποικιλμένη»[8] ἐκ δεξιῶν του Υιού και Θεού της.
Πραγματικά ξεδιπλώνεται μπροστά μας ένα μεγάλο μυστήριο που διανοητικά δεν μπορούμε να το συλλάβουμε όπως και την Ανάσταση. « Νενίκηνται τῆς φύσεως οἱ ὅροι ἐν σοι Παρθένε Ἄχραντε» καθώς και «μετά Θάνατον» παραμένεις «ζῶσα»[9]. Οι φυσικοί νόμοι που θέλουν το χοϊκό σώμα μετά τον θάνατο να λιώνει στο χώμα, εδώ καταργούνται. Βεβαίως επειδή ό,τι προέρχεται από την γη σ’ αυτήν και καταλήγει έτσι και το σώμα της Παναγίας «ἐν μνημείῳ τίθεται»[10] όπως κατατέθηκε και το σώμα του Χριστού. Και όπως ο θάνατος και το μνημείο του Χριστού απετέλεσαν την «ἀπαρχή τῆς ἄλλης ζωῆς τῆς αἰωνίου»[11] έτσι και το μνημείο της Γεθσημανής ανέβλυζε οσμή ζωής και χαράς αφού δια της μεταστάσεως το σώμα της Πανάγνου «ἠρπάγη» εν αφθαρσία στο επουράνιο βασίλειο.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου: ένα χαρμόσυνο πένθος!
Ενώπιον λοιπόν της Θεοτόκου «τάφος και νέκρωσις οὐκ ἐκράτησεν»[12]. Ο «Ἐσχατος έχθρός» της ανθρωπότητος, ο θάνατος «καταργεῖται»[13] μπροστά στην πηγή της ζωής. «Πού σοῦ θάνατε το κέντρον; Πού σοῦ Ἀδη το νίκος ;»[14] θα επαναλάμβανε ο ιερός Χρυσόστομος. Η Μετάσταση της Θεοτόκου σκορπίζει «πάλιν» χαρά «ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ»[15] . Η Κοίμηση της Παναγίας δεν λογιέται θάνατος αλλά μια «Κάλλιστη Εκδημία»[16] κατά τον μεγάλο Ιωάννη τον Δαμασκήνό που το μόνο που μπορεί να προξενήσει είναι ένα «χαροποιόν ή χαρμόσυνον πένθος»[17] κατά τον Συμεών τον Νέο Θεολόγο. Η μεγάλη θεομητορική «ἐορτή τῶν ἐορτῶν» μας μυεί και πάλι στο συγκινητικό πνεύμα της Χαρμολύπης που δεν μας αφήνει ανέλπιδους καθώς « ἐν τῇ κοιμήσει τόν κόσμον οὐ κατέλιπες Θεοτόκε» [18]
Αυτό το ξερίζωμα-Αυτή η διάλυση και η μετατροπή του Θανάτου σε Κοίμηση είναι το απόρρητο μυστήριο της Ανατολής, ως αποτέλεσμα της Σάρκωσης του Λόγου την οποία υπηρέτησε η Παναγία. Πως λοιπόν ήταν δυνατόν το σώμα που δάνεισε την ανθρώπινη φύση στο Χριστό λόγω της «δι’ ὑπερβάλλουσας καθαρότητος» του να παρέμενε στη φθορά του θανάτου; Δια του μυστηρίου της Μεταστάσεως τιμάται με Αναστάσιμο τρόπο η γεννήσασα τον Κύριο.
Ο δε Κύριος και Υιός της για άλλη μια φορά «πληρεῖ» και τηρεί τον Νόμο. Τι προβλέπει ο μωσαϊκός νόμος για τους γονείς μας; «Τίμα τον Πατέρα σου και την Μητέρα σου»[19]. Αυτό πραγματικά πραγματοποιεί ο Χριστός ενώπιον της μητέρας του με την σημερινή εορτή. Ο Χριστός παραλαμβάνει την μητέρα του «εἰς τά ἴδια»[20] καθιστώντας την «Ὑψηλοτέρα τῶν Οὐρανῶν»[21] και «Τιμιωτέρα τῶν Χερουβίμ και Ἐνδοξοτέρα τῶν Σεραφείμ».
Δια της σημερινής Θείας Λειτουργίας πανηγυρίζει η Ορθοδοξία την πάνσεπτο Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου. Νοερά μεταφερόμαστε στην Γεθσημανή, εκεί που ολόκληρη η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων και Προφητών με θεϊκό νεύμα και προσταγή μεταφέρθηκε για να τιμήσει αυτήν που εικονίζει την Εκκλησία. Προπέμπουμε ευλαβικά το πανάχραντο σώμα της Παναγίας παρακαλώντας την ως άλλοι Απόστολοι «Να μην μας αφήσει ορφανούς από μητέρα».
Και πράγματι αν ο άνθρωπος δεν ακολουθεί στη ζωή του την διαφάνεια και το παράδειγμα της Παναγίας, η οποιαδήποτε επιτυχία του θα είναι πνευματική αποτυχία. Σήμερα όπου «πάντες ἐξέκλιναν ἅμα ἠχρειώθησαν»[22] κανείς δεν αντιλαμβάνεται το σιωπηλό παράδειγμα της Θεοτόκου που το μόνο που κάνει είναι να δείχνει με το δάχτυλό της τον «αρχηγό της σωτηρίας» από την νοσηρή κατάσταση του κόσμου. Το δάκτυλο της Παναγίας είναι ο δείκτης, του προς τα που πρέπει να πορευθούμε για να σωθούμε. Αυτός ο εικονογραφικός τύπος της Οδηγήτριας θέλει την Παναγία να δείχνει με δέος προς τον Χριστό σαν να θέλει να μας πει αυτό που είπε στο γάμο της Κανά προς τους υπηρέτες « Ὅ,τι ἄν λέγῃ ὑμῖν ποιήσατε»[23].
Η Πανάχραντος χάρις της Παναγίας να μας επισκιάζει. Χρόνια Πολλά. Η Παναγία βοήθεια όλων μας.
[1] Βλ. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Ο Ρεμβασμός του Δεκαπενταυγούστου, Άπαντα 11, « Ο Ρεμβασμός Του Δεκαπενταυγούστου Και Άλλα Διηγήματα», (φιλολογική επιμέλεια Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος), εκδ. Το Βήμα, Αθἠνα, 2011, σελ. 208.
[2] Εξαποστειλάριον της Εορτής.
[3] Βλ. Συμεών Τοῦ Νέου Θεολόγου, Ηθικός Α’, SC 122, 262-264.
[4] Δοξαστικό Στιχηρών Α΄Ήχου.
[5] Ἑξ. 12, 1 και 12,26-27και 13,16.
[6] Απολυτίκιο Εορτής Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
[7] Ιω. 5,24.
[8] Ψλ. 44, 10.
[9] Εἰρμός Θ΄ Ὠδῆς Κανόνα Τῆς Ἐορτής.
[10] Στιχηρό Εσπερινού Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου.
[11] Αναστάσιμος Κανόνας Τροπάριο ζ΄ωδής. Βλ. Πεντηκοστάριον.
[12] Κοντάκιο Εορτής Κοιμήσεως Τῆς Θεοτόκου.
[13] Α΄Κορ. 15,26.
[14] Κατηχητικός Λόγος Ιωάννου Του Χρυσοστόμου.
[15] Αναστάσιμη Προσευχή. Βλ. Πεντηκοστάριον.
[16] Ιωάννου Δαμασκηνού, Η Θεοτόκος, Τέσσερις Θεομητορικές Ομιλίες ,εκδ. Αποστολικής Διακονίας Της Εκκλησίας της Ελλάδος, 2010, σελ.128-129.
[17] Βλ. Συμεών Του Νέου Θεολόγου, Κεφάλαια Θεολογικά Και Πρακτικά Ρ΄(100), 8, SC 51, 82 και Κατήχηση 2, SC 96, 258.
[18] Απολυτίκιο Εορτής Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου.
[19] Εξ. 20,12.
[20] Ιω. 19,27.
[21] Μεγαλυνάριο Μικρού Παρακλητικού Κανόνος.
[22] Ψλ. 13,3.
[23] Ιω. 2, 4.
