Ἡ στερέωσίς μας στή Θεοπαράδοτη Ὀρθόδοξη πίστι καί ἡ ὁμολογία της, κατά τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο.

Μέ ἰδιαίτερη χαρά, τιμή καί συγκίνησι ἀπεδέχθην τήν πρόσκλησι τῆς ἐκθρεψάσης με θεολογικῶς καί πνευματικῶς μητρός Θεολογικῆς Σχολῆς Θεσσαλονίκης νά συμμετάσχω ὡς εἰσηγητής εἰς τό παρόν Διεθνές Ἐπιστημονικό Συνέδριο, συγκληθέν ἐπί τῇ χιλιοστῇ ἑξακοσιοστῇ (1600ῇ) ἐπετείῳ ἀπό τῆς κοιμήσεως τοῦ «Χρυσορρήμονος καί χρυσουργοῦ τῶν καρδιῶν τῶν πιστῶν διά τῶν χρυσεπόνων διδαγμάτων»¹ αὐτοῦ ἁγίου Πατρός ἡμῶν Ἰωάννου Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου.

Ἐν πρώτοις ἐπιθυμῶ νά ἐκφράσω τίς ἐγκάρδιες εὐχαριστίες μου εἰς τόν Αἰδεσιμολογιώτατον Πρόεδρον τῆς Ὀργανωτικῆς-Ἐπιστημονικῆς Ἐπιτροπῆς καί πολυσέβαστον Καθηγητήν μου Πρωτοπρεσβύτερο π.Θεόδωρο Ζήση καί τά Μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς γιά τήν τιμητική πρόσκλησι καί τά θερμά μου συγχαρητήρια γιά τήν ἄψογη ὀργάνωσι τοῦ Συνεδρίου.

Τό θέμα τῆς ἑδραίας καί ἀκλονήτου Ὀρθοδόξου πίστεως καί τῆς σθεναρᾶς καί ἀνυποχωρήτου Χριστιανικῆς ὁμολογίας εἶναι κυρίαρχο καί κορυφαῖο στά ἱερά καί θεοφώτιστα συγγράματα τοῦ ἁγίου Χρυσοστόμου. Γι' αὐτό θά προσπαθήσω πολύ σύντομα, στό καθιερωμένο χρονικό πλαίσιο, χωρίς νά φέρω σέ δύσκολη θέσι τό σεβαστό Προεδρεῖο, νά παρουσιάσω ἐν ἁδραῖς γραμμαῖς τήν εἰσήγησή μου. Τί εἶναι καί πῶς ὁρίζεται ἡ θεοπαράδοτη πίστις μας ἀπό τόν ἅγιό μας Πατέρα, μέ ποιό τρόπο καί ποιές προϋποθέσεις καί συνθῆκες πνευματικῆς ζωῆς στερεώνονται σ' αὐτή οἱ Χριστιανοί καί πῶς ἡ χριστιανική ὁμολογία γίνεται θεοφιλής καί θεάρεστη, καταξιώνουσα τόν πιστό στόν Θεό ἄνθρωπο.

α) Ὁρισμός καί ἔννοια τῆς πίστεως

«Μέγα ἀγαθόν πίστις, ὅταν ἀπό θερμῆς γίνηται διανοίας, ἀπό φίλτρου πολλοῦ καί ζεούσης ψυχῆς».² «Βακτηρία τίς ἐστιν ἰσχυρά ἡ πίστις, καί λιμήν ἀσφαλής, τῆς τῶν λογισμῶν ἀπαλλάττουσα πλάνης, καί ἐν ἡσυχίᾳ πολλῇ τήν ψυχήν ἀναπαύουσα».³ «Μεγάλη τῆς ἐπί τόν Κύριον ἐλπίδος ἡ δύναμις, φρούριον ἀχείρωτον, τεῖχος ἄμαχον, συμμαχία ἀκαταγώνιστος, λιμήν εὔδιος, πύργος ἀκαταμάχητος, ὅπλον ἀήττητον, δύναμις ἄμαχος καί ἐκ τῶν ἀπόρων εὑρίσκουσα πόρον».⁴ «Τοῦτο ἀληθῶς πίστις, τό μή τοῖς ὁρωμένοις προσέχειν, κἄν ἐναντία ᾖ τά γινόμενα τῇ ὑποσχέσει ἀλλά θαρρεῖν τῇ δυνάμει τοῦ ἐπαγγειλαμένου».⁵

Σέ ἄλλο σημεῖο ὁ ἱερός Χρυσόστομος, σχολιάζων τήν Ἀποστολικήν ρῆσιν ὅτι ἡ πίστις εἶναι «ἔλεγχος οὐ βλεπομένων», παρατηρεῖ ὅτι, ἐνῶ ὁ ἔλεγχος λέγεται ἐπί τῶν λίαν δήλων, δηλ. ἐπί τῶν πολύ φανερῶν πραγμάτων, ἡ πίστις εἶναι «ὄψις ἀδήλων», δηλ. φανέρωσις τῶν μή φανερῶν. Καί προσθέτει : ἐπειδή τά ἐλπιζόμενα φαίνεται ὅτι εἶναι ἀνυπόστατα, «ἡ πίστις ὑπόστασιν αὐτοῖς χαρίζεται˙ μᾶλλον δέ οὐ χαρίζεται, ἀλλ' αὐτό ἐστιν ἡ οὐσία αὐτῶν».⁶

Διπλό εἶναι τό ὄνομα τῆς πίστεως ὑποστηρίζει, σχολιάζων τόν Παύλειον λόγον˙ «ἔχοντες δέ τό αὐτό πνεῦμα τῆς πίστεως». «Λέγεται τοίνυν πίστις ἡ τῶν σημείων καί τῶν θαυμάτων ποιητική (αὐτή δηλ. πού προξενεῖ τά σημεῖα καί τά θαύματα)˙ λέγεται δέ πίστις καί ἡ τῆς εἰς Θεόν γνώσεως παρασκευαστική» (ἐκείνη δηλ. πού ὁδηγεῖ στήν ἀληθινή θεογνωσία), σύμφωνα μέ τήν ὁποία ὁ καθένας ἀπό μᾶς εἶναι πιστός ἄνθρωπος.⁷

Σέ ἄλλη συνάφεια τονίζει ὁ ἱερός πατήρ ὅτι: «πιστοί οὐ διά τό πιστεύειν καλούμεθα μόνον, ἀλλά καί διά τά πιστευθῆναι παρά τοῦ Θεοῦ μυστήρια» (δηλ. καί διά τό ὅτι ὁ Κύριος καί Θεός μας μᾶς ἐμπιστεύθηκε τά θεῖα μυστήρια), τά ὁποῖα οὔτε καί οἱ ἄγγελοι δέν ἐγνώρισαν πρίν ἀπό μᾶς.⁸ Καί συμπληρώνει: «μή τοίνυν τρέχωμεν ταῖς ζητήσεσι (νά μήν κυνηγᾶμε δηλ. τίς ἄσκοπες συζητήσεις). Πιστοί γάρ διά τοῦτο κεκλήμεθα, ἵνα ἀνενδοιάστως τοῖς λεγομένοις πιστεύωμεν, ἵνα μηδέν ἀμφιβάλλωμεν»⁹. Καί ἐξηγεῖ˙ ἄν μέν τά λεγόμενα ἦταν ἀνθρώπινα, θά ἔπρεπε αὐτά νά τά βασανίζωμε μέ τή σκέψι. Ἄν ὅμως προέρχονται ἀπό τόν Θεόν, πρέπει νά τά τιμᾶμε καί νά τά πιστεύωμε.

Ἄφησε, λοιπόν, τίς ἀλόγιστες συζητήσεις καί ἀσπάσου τήν πίστιν. «Πίστις πάντα φωτίζει, πίστις πάντα ἁγιάζει, πίστις Πνεύματος Ἁγίου καταξιοῖ... Εἰ μή προέλαμπεν ἡ πίστις, δύναμις οὐκ ἠκολούθει τῷ ἁγίῳ. Ὅπου πίστις, ἐκεῖ καί δύναμις».¹⁰ Ὡς πρός τόν βαθμόν τῆς πίστεως δέ σημειώνει : «Ἐάν προσαγάγῃς πίστιν ὀλίγην ὡς σκεῦος μικρόν, μικράν ἀντλεῖς τήν χάριν˙ ἐάν δέ μεγάλην προσαγάγῃς τήν διάνοιαν, μεγάλην ἀντλεῖς τήν εὐεργεσίαν...».¹¹ Καί συμπερασματικά συμπληρώνει : «Λοιπόν δέ ἡμῖν αἰσθητῆς οὐ χρεία ὄψεως (δηλ. δέν ἔχουμε ἀνάγκη νά τά βλέπουμε μέ τά μάτια μας), τῆς πίστεως ἀντί πάντων ἀρκούσης» (ἀφοῦ ἀρκεῖ ἡ πίστις νά τά τακτοποιήσῃ ὅλα)˙ διότι τά σημεῖα δέν εἶναι γι΄ αὐτούς πού πιστεύουν, ἀλλά γιά τούς ἀπίστους.¹²

Συγκρίνων ὁ Ἱερός Χρυσόστομος τήν θεόσδοτη πίστι μέ τά ἔργα, πού ὑπαγορεύονται ἀπό τή χριστιανική μας ἰδιότητα τήν βρίσκει ἀνώτερη. Γιατί τά ἔργα γίνονται εἰς τούς ἀνθρώπους καί ἀπό τούς ἀνθρώπους, ἐνῷ ἡ πίστις εἶναι ἀπό τούς ἀνθρώπους καί ἀναφέρεται εἰς τόν Θεόν. «Ἡ πίστις τόν ἐπιστρεφόμενον πολίτην οὐρανῶν ἀποδείκνυσιν˙ ἡ πίστις τόν ἀπό γῆς ἄνθρωπον, Θεοῦ συνόμιλον ἀπεργάζεται˙ οὐδέν ἐστιν ἔξω πίστεως ἀγαθόν ... Τά ἔργα ἐπ' ἐλπίδι γίνονται ἀμοιβῆς καί στεφάνων. Εἰ δέ τόν ἀγωνοθέτην ἀγνοεῖς, ὑπέρ τίνος ἀθλεῖς; Οὐ δεῖ μέν τήν πίστιν γυμνήν εἶναι τῶν ἔργων, ἵνα μή ὑβρίζηται˙ πλήν ἀ ν ω τ έ ρ α τ ῶ ν ἔ ρ γ ω ν ἡ πίστις».¹³

β) Ἡ στερέωσίς μας στήν Ὀρθόδοξη πίστι

Ἡ ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι βίωσις καί ἐμπειρική γνῶσις τῆς πίστεως ὑπό τοῦ πιστοῦ καί εὐσυνειδήτου χριστιανοῦ ὁδηγεῖ καί ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα τήν στερέωσι καί ἑδραίωσί του στήν ἁγία καί ἀμώμητη χριστιανική πίστι.

Αὐτό, ὅμως, πού ἀποτελεῖ καρπογονία πολλῶν καί μακρῶν ἐνίοτε πνευματικῶν καί ἐπιμόχθων ἀγώνων ἐπιτυγχάνεται καί κατορθώνεται σύν Θεῷ, κατά τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Χρυσοστόμου, κάτω ἀπό τίς ἑξῆς βασικές προϋποθέσεις : 1) Τήν ἀληθινή πίστι καί θεογνωσία καί τήν ὀρθή σύνδεσί μας μέ τόν Χριστό 2) Τήν ἔρευνα τῶν Θείων Γραφῶν καί τήν ἀναζήτησι τῆς θείας ἀληθείας 3) Τήν ὀργανική ἔνταξι καί ἐνσωμάτωσί μας εἰς τήν Ἐκκλησίαν καί 4) Τήν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι λατρευτική καί μυστηριακή ζωή.

Εὐθύς ἀμέσως θ' ἀναφερθοῦμε στήν κάθε μία ἀπό τίς κύριες αὐτές προϋποθέσεις γιά νά καταδειχθῆ τό πόσο ἀναγκαῖες καί ἀπαραίτητες εἶναι γιά τήν εὐστάθεια καί σταθεροποίησι τῶν πιστῶν στήν θεοπαράδοτη καί θεοδίδακτη πίστι τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, κατά τήν θεοφώτιστη διδαχή τοῦ Χρυσορρήμονος Πατρός τῆς Ἐκκλησίας μας.

1. Ἡ ἀληθινή πίστις καί θεογνωσία καί ἡ ὀρθή συνδεσίς μας μέ τόν Χριστόν.

Ὁ Ἱερός Πατήρ μᾶς συμβουλεύει νά ὑποδεχώμεθα μέ ὅλη μας τήν εὐνοϊκή διάθεσι «τήν πάντων τῶν ἀγαθῶν μητέρα πίστιν, ἵνα, ὥσπερ ἐν γαληνῷ πλέοντες λιμένι, τά τε ὀρθά διατηρῶμεν δόγματα, καί τόν βίον ἡμῶν μετά ἀσφαλείας κατευθύνοντες, τῶν αἰωνίων ἐπιτύχωμεν ἀγαθῶν».¹⁴ Ἡ πίστις μας πρέπει νά εἶναι σθεναρή καί ἀκλινής καί μέ τή θερμή καί ἐνσυνείδητη πίστι νά προσεγγίζωμε τόν Χριστό καί ὄχι ἁπλῶς νά εἴμαστε σωματικά κοντά του, ἀφοῦ «οὐδέν ὠφελεῖ ἐγγύς εἶναι τοῦ Χριστοῦ, μή πίστει ὄντα ἐγγύς».¹⁵

Ἅγιος εἶναι ἐκεῖνος, πού μετέχει εἰς τήν πίστιν. «Ἐποίησεν ἡμᾶς (ὁ Χριστός) ἁγίους, ἀλλά δεῖ μεῖναι ἁγίους. Ἅγιός ἐστιν ὁ τῆς πίστεως μετέχων˙ ἄμωμος, ὁ ἀνεπίληπτον βίον μετιών»¹⁶ (δηλ. μετερχόμενος). Σέ ἄλλο σημεῖο ὑπογραμμίζει ὅτι «ἅγιοι εἰσί πάντες, ὅσοι πίστιν ὀρθήν μετά βίου ἔχουσι».¹⁷ Ὁ Θεός δοξάζεται «οὐ διά δογμάτων ὀρθῶν μόνον, ἀλλά καί διά πολιτείας ἀρίστης».¹⁸

Ὁ ρόλος τῆς ἀληθινῆς μετανοίας εἶναι σπουδαιότατος εἰς τήν πνευματικήν ζωήν μας, ὅταν πράγματι ἀγωνιζώμεθα «τόν καλόν ἀγῶνα τῆς πίστεως»,¹⁹ ἀφοῦ «μετάνοια ρίζα θεοσεβείας».²⁰

Σέ ἄλλη συνάφεια ὁ ἱερός Χρυσόστομος ὁμιλεῖ διά τόν «τόνον καί τήν ἐπίτασιν τῆς πίστεως» ἀκόμη καί εἰς ἀνθρώπους τῆς γεροντικής ἡλικίας, οἱ ὁποῖοι, ὅμως, ἔχουν «πολιάν σφριγῶσαν καί γῆρας ἀκμάζον», καί ἐνῷ «κεχάλαστο (αὐτῶν) ὁ τόνος τῶν σαρκῶν, νενεύρωτο ὁ τόνος τῆς πίστεως».²¹ Καί σχολιάζων τό θαυμαστό αὐτό γεγονός προσθέτει˙ «τοιαῦτα γάρ τῆς Ἐκκλησίας τά κατορθώματα, ὅτι ἡ ἀτονία τοῦ σώματος οὐδέν λυμαίνεται τήν προθυμίαν τῆς πίστεως˙ κόσμος γάρ Ἐκκλησίας πολιά κατεσταλμένη, καί πίστις ἐπτερωμένη, καί ἐν τούτῳ χαίρει ἡ Ἐκκλησία μᾰλλον. Ἐπί μέν τῶν ἔξω πραγμάτων ὁ γέρων ἄχρηστος... Ἀλλ' οὐ τά τῆς Ἐκκλησίας τοιαῦτα, ἀλλ' ὅταν γηράσωσιν οἱ ἑν ἀρετῇ διάγοντες, τότε μᾰλλον χρήσιμοι καθίστανται˙ οὐ γάρ σαρκῶν εὐτονία, ἀλλά πίστεως ἐπίτασις ζητεῖται».²²

Ἀναφερόμενος εἰς τό κάλλος τῆς ψυχῆς, τό ὁποῖον ἔρχεται ὡς καρπός τῆς ζώσης καί ἐστερεωμένης εἰς τόν Χριστόν πίστεως, λέγει: «Τί οὖν ἐστι κάλλος ψυχῆς; Σωφροσύνη, ἐπιείκεια, ἐλεημοσύνη, ἀγάπη... ὑπακοή Θεοῦ, νόμου πλήρωσις, δικαιοσύνη... Ταῦτα πάντα οὐκ ἔστι φύσεως, ἀλλά προαιρέσεως. Καί ὁ μή ἔχων, δύναται ταῦτα λαβεῖν, ὁ δέ ἔχων, ἐάν ραθυμήσῃ, ἀπώλεσεν».²³

Ὁ ἅγιος Χρυσόστομος προχωρεῖ καί εἰς τόν χαρακτηρισμόν τῶν χριστιανῶν μέ κριτήριο τήν πίστι καί τόν τρόπο ζωῆς λέγοντας ἀπερίφραστα ὅτι: «οὐ πάντες οἱ λεγόμενοι Χριστιανοί, Χριστιανοί εἰσιν, ἀλλά μόνον τό ὄνομα καλούμενοι Χριστιανοί φρεναπατῶνται ἐπί τῇ ψιλῇ προσηγορίᾳ. Τῷ μέν λόγῳ Χριστιανοί πολλοί, τῷ δέ τρόπῳ, ὀλίγοι καί σπάνιοι˙ τῷ σχήματι ὡς Χριστιανοί καί ὡς Χριστοῦ μαθηταί, τῷ δέ τρόπῳ προδόται».²⁴ Καί συμπληρώνει τό ἑξῆς ἀξιοπρόσεκτο: «Χριστιανοῦ οὐδέν ἔσται κέρδος πίστιν μέν ἔχοντος καί τήν ἀπό τοῦ βαπτίσματος δωρεάν, πᾶσι δέ τοῖς πάθεσι ὑποκειμένου˙ μείζων γάρ οὕτως ἡ ὕβρις ἔσται, καί πλείων ἡ αἰσχύνη».²⁵

Τήν πίστι τήν παρομοιάζει μέ πλοῖον ἀσφαλές, στό ὁποῖο ὁ λογισμός ἠμπορεῖ νά προκαλέσῃ ναυάγιο. Ὅπως ὁ ναυαγός εἶναι γυμνός καί ἔρημος ἀπό ὅλα, ἔτσι καί αὐτός, πού ἐκπίπτει ἀπό τήν πίστι, τίποτε δέν ἔχει, οὔτε ποῦ νά σταθῆ, οὔτε τί νά διασώση. Οὔτε τήν περιουσία του ἔχει γιά νά κερδίση κάτι... Γιατί ἄν ἡ πίστις δέν εἶναι τίποτε χωρίς τόν καθαρό βίο, πολύ περισσότερο δέν ἀξίζει ἡ ζωή χωρίς τήν πίστι.²⁶ Ἡ πίστις διασκορπίζει τό σκοτάδι τῆς ἀγνωσίας τοῦ Θεοῦ καί τῆς ἀπιστίας ἀπό τήν ψυχήν τοῦ πιστεύοντος. Καί ὅπως τό πλοῖο, ὅταν κλυδωνίζεται ἀπό τούς ἰσχυρούς ἀνέμους καί τά ἄγρια κύματα, ρίχνει τήν ἄγκυρα καί ἀκινητοποεῖται μέσα στό πέλαγος, ἔτσι καί τόν νοῦν μας, «ὅταν οἱ προσπίπτοντες ἔξωθεν λογισμοί κλυδωνίζωσιν, ἀγκύρας ἀσφαλέστερον ἐπεισελθοῦσα ἡ πίστις ἀπαλλάττει τοῦ ναυαγίου, ὥσπερ ἐν γαληνῷ λιμένι, τῇ τοῦ συνειδότος πληροφορίᾳ τό σκάφος ὁρμίζουσα ...».²⁷

Ἔχων ὑπ' ὄψιν του ὁ ἱερός Πατήρ τήν εὐρύτερη ἔννοια τοῦ ὅρου δικαιοσύνη νουθετεῖ τά πνευματικά του τέκνα λέγοντας : «Δικαιοσύνην μετέρχεσθε, δικαιοσύνην προσφέρετε˙ τοῦτο μέγιστον τῷ Θεῷ δῶρον, αὕτη θυσία δεκτή, αὕτη προσφορά πολλήν ἔχουσα τήν ἀρέσκειαν ... Δικαιοσύνην δέ ἐνταῦθα, καθάπερ ἔμπροσθεν εἶπον, οὐ τήν μερικήν ἀρετήν, ἀλλά τήν καθόλου˙ καθό καί δίκαιον ἄνθρωπον καλοῦμεν τόν ἅπασαν ἐν ἑαυτῇ ἔχοντα τήν ἀρετήν».²⁸ Σέ ἄλλο σημεῖο τονίζει ὅτι «ἄν μή καί βίον προσθῶμεν τῆς πίστεως ἄξιον, τήν ἐσχάτην δώσομεν δίκην».²⁹ «Ἀρετή ἀνθρώπου ἐστιν ἡ τῶν ἀληθῶν δογμάτων ἀκρίβεια, καί ἡ κατά τόν βίον ὀρθότης».³⁰

Ἄς ἀποφεύγουμε τούς συλλόγους τῶν αἱρετικῶν καί ἐναρμονιζόμενοι πρός τήν ὀρθόδοξον πίστιν καί διδασκαλίαν ἄς διατηροῦμε τῶν δογμάτων τήν ἀκρίβεια, καί πολιτεία ἄξια ἄς ἐπιδείξωμε γιά νά ἐπιτύχωμε τήν ἀπόλαυσι τῶν μελλόντων ἀγαθῶν.³¹

Σχολιάζοντας ὁ ἱερός Χρυσόστομος τήν ἀποστολικήν ρῆσιν «πιστεύομεν, διό καί λαλοῦμεν», ναί λέγει˙ οὔτε νά ἀνοίξω τό στόμα μου ἠμπορῶ χωρίς πίστι˙ οὔτε νά κινήσω τήν γλῶσσα μου, οὔτε νά ἀνοίξω τά χείλη. Ἄφωνος ὁ λογικός ἔχω σταθῇ, χωρίς τήν διδασκαλία πού ἀπό ἐκεῖ πηγάζει.³²

Ἀναφορικά πρός τόν διεφθαρμένο βίο ἐπισημαίνει ὅτι «πανταχοῦ ἴδοί τις ἄν τόν διεφθαρμένον βίον πρός δογμάτων ἀκρίβειαν ἐμπόδιον γινόμενον ...».³³ Ἡ ἀρετή, ὅμως, ὑφαίνεται ἀπό δύο παράγοντες˙ ἀπό τήν προθυμία τοῦ ἀνθρώπου καί ἀπό τήν ἄνωθεν ροπή, τήν θεία βοήθεια.³⁴

2. Ἡ ἔρευνα τῶν Θείων Γραφῶν καί ἡ ἀναζήτησις τῆς σωζούσης Ἀληθείας.

Σχετικά μέ τήν δύναμι, τήν ἀξία καί τήν ἐξαιρετική σημασία τῆς χρήσεως καί μελέτης τῶν Θείων Γραφῶν ὡς θεμελιακῆς προϋποθέσεως διά τήν στερέωσίν μας εἰς τήν Ὀρθόδοξον πίστιν ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος τονίζει ὅτι «πᾶσα ψυχή φιλόθεος, ἐάν μή Θεόν ἔχῃ, διδασκαλίαν πιστεύεσθαι οὐ δύναται. Οὐδέν γάρ ἀπό λογισμῶν ἀνθρωπίνων τικτόμενον ἀσφαλές˙ πᾶν δέ τό παρά τῆς Θείας Γραφῆς κηρυττόμενον ἀσφαλές καί ἀληθές ... (Καί πιό κάτω συμπληρώνει) θεία φωνή παντός πράγματος ἐναργεστέραν ἔχει τήν ὄψιν. Διά τοῦτο Θεός φθέγγεται, καί τά πράγματα συντρέχει, καί τό τοῦ Θεοῦ ρῆμα νεῦμά ἐστιν οὐράνιον».³⁵

Θά ἔπρεπε, ὑπογραμμίζει, νά μήν εἴχαμε ἀνάγκη ἀπό τή βοήθεια τῶν γραμμάτων, «ἀλλ' οὕτω βίον παρέχεσθαι καθαρόν, ὡς τοῦ Πνεύματος τήν χάριν ἀντί βιβλίων γίνεσθαι ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ... Ἐπειδή δέ τοῦ χρόνου προϊόντος ἐξώκειλαν, οἱ μέν δογμάτων ἕνεκεν, οἱ δέ βίου καί τρόπων, ἐδέησε πάλιν τῆς ἀπό τῶν γραμμάτων ὑπομνήσεως ...».³⁶

Ἡ τροφή καί τά λουτρά καί τά δεῖπνα καί τά ἄλλα βιωτικά πράγματα ἄς ἔχουν τόν ὡρισμένο καιρό τους˙ «διδασκαλία δέ περί φιλοσοφίας τῆς ἄνω, μηδεμίαν ἀφωρισμένην ὥραν ἐχέτω, ἀλλ' ἅπας αὐτῆς ἔστω ὁ καιρός».³⁷ «Δειλήν καί ἄνανδρον τήν ψυχήν ἡ ἀμαθία ποιεῖ˙ ὡσπεροῦν μεγάλην καί ὑψηλήν ἡ τῶν οὐρανίων δογμάτων παίδευσις».³⁸ «Ἐκεῖνο δέ πρό πάντων ὑμᾶς παρακαλῶ καί ἱκετεύω, καί ἱκετεύων οὐ παύσομαι, τάς Γραφάς ἐρευνᾶν, τήν ἀλήθειαν ζητεῖν, παρά Χριστοῦ τά περί Χριστοῦ μανθάνειν˙ μή ἐκδός σεαυτόν αἱρετικῇ κακίᾳ ...».³⁹

Ἐκεῖνα, τά ὁποῖα «αἱ Γραφαί φθέγγονται, ταῦτα ὁ Δεσπότης ἐφθέγξατο˙ ὥστε κἄν νεκρός ἀναστῇ, κἄν ἄγγελος ἐξ οὐρανοῦ καταβῇ, πάντων ἔστωσαν αἱ Γραφαί ἀξιοπιστότεραι».⁴⁰ «Ἐρευνήσωμεν τάς Γραφάς, ἀδελφοί, ἵνα μή πεινάσωμεν ἐλθόντος τοῦ ψυχοφθόρου λιμοῦ. Ἐρευνήσωμεν, ἵνα μή πλανηθῶμεν, καί περιφερώμεθα παντί ἀνέμῳ».⁴¹ «Μή παρατρέχωμεν τά νομιζόμενα εἶναι ψιλά τῶν Γραφῶν νοήματα... εἰ γάρ καί βραχεῖα ἡ ρῆσις, ἀλλά πολλή ἡ δύναμις».⁴²

Κάμνοντας ἕνα συσχετισμό τῆς κιβωτοῦ τοῦ Νῶε μέ τίς ἐπιστολές τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, τίς θεωρεῖ ὡς νοερή κιβωτό καλύτερη ἀπό τήν πρώτη. Ἐκείνη ἔπαιρνε ἄλογα ζῶα καί τά προφύλασσε ἀπό τόν κατακλυσμό. Αὐτή ὅμως παίρνει τά ἄλογα καί τά μεταβάλλει (δηλ. μπαίνουν σ' αὐτή ἄνθρωποι πού μοιάζουν στήν ψυχή μέ λύκους καί βγαίνουν πρόβατα). «Αὕτη ἡ κιβωτός τήν οἰκουμένην ἐσαγήνευσε. Πανταχοῦ πλεέι καθ' ἑκάστην ἡμέραν, καί αἱ σανίδες οὐ διαλύονται˙ οὐ γάρ πίσσῃ, ἀλλά Πνεύματι εἰσί κεχρισμέναι».⁴³

Μύρια κακά ἔχουν φυτρώσει ἀπό τήν ἄγνοια τῶν Γραφῶν, ἐπισημαίνει ὁ ἱερός Πατήρ, ἡ πολλή λύμη τῶν αἱρέσεων, οἱ παραμελημένοι βίοι καί οἱ κόποι πού δέν φέρνουν κανένα κέρδος. Γιατί, ὅπως ἐκεῖνοι πού ἔχουν χάσει τό φυσικό φῶς δέν ἠμποροῦν νά βαδίσουν σωστά ἔτσι καί «οἱ πρός τήν ἀκτῖνα τῶν θείων μή βλέποντες Γραφῶν» πολλές ἁμαρτίες διαπράττουν, ἐπειδή βαδίζουν σέ πολύ πηχτό σκοτάδι.⁴⁴

3. Ἡ ὀργανική ἔνταξις καί ἐνσωμάτωσίς μας εἰς τήν Ἐκκλησίαν

Μία ἀκόμη βασική καί ἀπαραίτητη προϋπόθεσις διά τήν στερέωσί μας εἰς τήν ἁγία καί ἀμώμητη ὀρθόδοξη πίστι εἶναι, κατά τόν ἅγιο Χρυσόστομο, ἡ ὀργανική ἔνταξις καί ἐνσωμάτωσίς μας εἰς τό ἅγιο σῶμα τῆς Νύμφης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας. Ἀλλά πῶς ἐννοεῖ τήν Ἐκκλησίαν ὁ ἅγιος;

«Ἐκκλησίαν δέ λέγω, οὐ τόπον μόνον, ἀλλά καί τρόπον˙ οὐ τοίχους ἐκκλησίας, ἀλλά νόμους Ἐκκλησίας. Ὅταν καταφεύγῃς ἐν ἐκκλησίᾳ, μή τόπῳ καταφύγῃς, ἀλλά γνώμῃ. Ἐκκλησία γάρ οὐ τοῖχος καί ὄροφος, ἀλλά πίστις καί βίος».⁴⁵ Σέ ἄλλο σημεῖο παρατηρεῖ : Ἡ Ἐκκλησία «οὐ κουρεῖον, οὐδέ μυροπωλεῖον, οὐδέ ἐργαστήριον ἕτερον τῶν ἐπ' ἀγορᾶς, ἀλλά τόπος ἀγγέλων, τόπος ἀρχαγγέλων, Βασιλεία Θεοῦ, αὐτός ὁ οὐρανός»⁴⁶ εἶναι.

Διά τόν λόγον αὐτόν συμβουλεύει ἔνθερμα τόν πιστόν λέγων : «Μή ἀπέχου Ἐκκλησίας˙ οὐδέν γάρ Ἐκκλησίας ἰσχυρότερον. Ἡ ἐλπίς σου ἡ Ἐκκλησία, ἡ σωτηρία σου ἡ Ἐκκλησία, ἡ καταφυγή σου ἡ Ἐκκλησία. Τοῦ Οὐρανοῦ ὑψηλοτέρα ἐστί, τῆς γῆς πλατυτέρα ἐστίν. Οὐδέποτε γηρᾷ, ἀεί δέ ἀκμάζει».⁴⁷

Σχολιάζων τήν Καινοδιαθηκική ρῆσι «τῇ γάρ ἐλπίδι ἐσώθημεν» λέγει. Δέν πρέπει ὅλα ἐδῶ νά τά ζητᾶμε, ἀλλά καί νά ἐλπίζωμε. Γιατί αὐτό μόνο τό δῶρο προσφέρουμε στόν Θεό, τό νά πιστεύωμε εἰς αὐτόν πού μᾶς ὑπόσχεται τά μέλλοντα καί «διά ταύτης μόνον ἐσώθημεν τῆς ὁδοῦ». Ἄν λοιπόν αὐτήν ἀπολέσωμε, ἐχάσαμε τό πᾶν ἀπό τῆς ἰδικῆς μας πλευρᾶς.⁴⁸ Οὔτε ὁ Θεός, οὔτε ἡ χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος προλαμβάνει τήν ἰδικήν μας προαίρεσιν. Μᾶς προσκαλεῖ μέν, ἀλλά ἀναμένει νά τόν προσεγγίσωμε μέ τήν ἐλεύθερη βούλησί μας. Ἔπειτα, ἀφοῦ προσφέρουμε τόν ἑαυτό μας, μᾶς ἀντιπροσφέρει ὅλη του τήν συμμαχία. «Εἰ γάρ οὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν, εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ, πολλῷ μᾶλλον τήν πίστιν ἀσφαλῆ καί ἐρριζωμένην οὐ δυνήσεται κατασχεῖν, εἰ μή ἐν Πνεύματι ἁγίῳ».⁴⁹

Δέν ἀρκεῖ, λέγει ὁ Ἱερός Πατήρ γιά νά φυλάξωμε τήν καθαρότητά μας νά λάβωμε τό βάπτισμα καί νά πιστεύσωμε μόνο. Ἀλλά πρέπει, ἐάν ἐπιθυμοῦμε νά ἀπολαύσωμε διά παντός αὐτήν τήν χάριν καί λαμπρότητα, νά παρέχωμε ἀντάξιον βίον αὐτῆς τῆς πνευματικῆς καταστάσεως.⁵⁰

Ἀναφερόμενος ὁ ἅγιος στήν πολυκύμαντη ἀγωνιστική πνευματική πορεία μας ὡς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ μᾶς ἐνθαρρύνει καί ἐμψυχώνει λέγοντας : «Πολλά τά κύματα καί χαλεπόν τό κλυδώνιον˙ ἀλλ' οὐ δεδοίκαμεν, μή καταποντισθῶμεν˙ ἐπί γάρ τῆς πέτρας ἑστήκαμεν. Μαινέσθω ἡ θάλασσα, πέτραν διαλῦσαι οὐ δύναται˙ ἐγειρέσθω τά κύματα, τοῦ Ἰησοῦ τό πλοῖον καταποντίσαι οὐκ ἰσχύει ... Οὐ πενίαν δέδοικα, οὐ πλοῦτον ἐπιθυμῶ˙ οὐ θάνατον φοβοῦμαι, οὐ ζῆσαι εὔχομαι, εἰ μή διά τήν ὑμετέραν προκοπήν».⁵¹

Διατυπώνοντας ὁ Ἱερός Χρυσόστομος ἕνα ἑρμηνευτικό σχόλιο στόν Παύλειο λόγο : «ἄρα, οὖν, ἀδελφοί, στήκετε, καί κρατεῖτε τάς παραδόσεις, ἅς ἐδιδάχθητε εἴτε διά λόγου, εἴτε δι' ἐπιστολῆς ἡμῶν» λέγει. Ἐδῶ εἶναι φανερόν ὅτι δέν μᾶς παρεδόθησαν ὅλα μέ ἐπιστολή, ἀλλά πολλά καί ἀγράφως. Ὁμοίως, ὅμως, καί ἐκεῖνα καί αὐτά εἶναι ἀξιόπιστα. Ἑπομένως καί τήν παράδοσιν τῆς Ἐκκλησίας νά τήν θεωροῦμε ἀξιόπιστη καί νά τήν ἀκολουθοῦμε. «Παράδοσίς ἐστι, μηδέν πλέον ζήτει».⁵²

Εἰς τόν στίχον τοῦ Ἀποστόλου Παύλου˙ «Χριστοῦ εὐωδία ἐσμέν τῷ Θεῷ ἐν τοῖς σωζομένοις καί ἐν τοῖς ἀπολλυμένοις»⁵³ κάνει τό ἀκόλουθο σχόλιο : «Ἄν τε γάρ σώζηταί τις, ἄν τε ἀπολλύηται, τό Εὐαγγέλιον τήν οἰκείαν ἀρετήν ἔχον μένει ... Καί τό μέλι κἄν πικρόν ᾖ τοῖς νοσοῦσι, γλυκύ τήν φύσιν ἐστίν˙ οὕτω καί τό εὐαγγέλιον εὐῶδές ἐστι, κἄν ἀπολλύωνταί τινες ἀπιστοῦντες. Οὐ γάρ αὐτοῦ (τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου) ἔργον ἡ ἀπώλεια, ἀλλά τῆς ἐκείνων ἀγνωμοσύνης».⁵⁴

Ἡ Ὀρθόδοξη πίστις μας, λοιπόν, ζωογονεῖται, στερεώνεται καί γιγαντώνεται μέσα εἰς τήν Ἁγίαν μας Ἐκκλησίαν, τόν Ὀρθόδοξο τρόπο ζωῆς καί τήν παράδοσί μας, μέ τά ζωοποιά καί ζωογόνα νάματα τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου καί τῶν λοιπῶν Θείων Γραφῶν, μέ τήν ἐνσυνείδητη συμμετοχή μας στήν ἐκκλησιαστική ζωή καί κοινωνία, καί

4. Ἡ ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι λατρευτική καί μυστηριακή ζωή.

Τά ὅσα περί ἐνσυνειδήτου ἐντάξεως καί ἐνσωματώσεως εἰς τό ἅγιον καί θεῖον σῶμα τῆς Ἐκκλησίας ἐλέχθησαν στό προηγούμενο κεφάλαιο ἔχουν καί ἐδῶ τήν ἰσχύν καί τήν ἐφαρμογή τους.

Ἐπιπροσθέτως θά λεχθῆ καί θά ἐξαρθῆ στό παρόν κεφάλαιο ἡ καθοριστική συμβολή τῆς λατρευτικῆς καί μυστηριακῆς ζωῆς στήν ἑδραίωσι τῆς ὀρθοδόξου πίστεως εἰς τόν «ἐκ καθαρᾶς καρδίας, συνειδήσεως ἀγαθῆς καί πίστεως ἀνυποκρίτου» ἀγαπῶντα καί λατρεύοντα ἀληθῶς τόν Τριαδικόν Θεόν μας ἄνθρωπον.⁵⁵

΄ Στό ἐδάφιο τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων ˙ «ἦσαν δέ προσκαρτεροῦντες ὁμοθυμαδόν τῇ διδαχῇ τῶν Ἀποστόλων καί τῇ κοινωνίᾳ» παρατηρεῖ τά ἑξῆς ὁ ἱερός Πατήρ : «Δύο ἀρεταί, καί τό προσκαρτερεῖν, καί τό ὁμοθυμαδόν... καί τῇ κοινωνίᾳ, καί τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου, καί τῇ προσευχῇ». Πάντα κοινῇ, πάντα μετά καρτερίας ἐποίουν... «Πάντες δέ οἱ πιστεύοντες ἦσαν ἐπί τό αὐτό, καί εἶχον ἅπαντα κοινά». Ὅρα εὐθέως ὅση ἡ ἐπίδοσις. Οὐ γάρ ἐν ταῖς εὐχαῖς μόνον ἡ κοινωνία, οὐδέ ἐν τῇ διδασκαλίᾳ, ἀλλά καί ἐν τῇ πολιτείᾳ. «Καί τά κτήματα καί τάς ὑπάρξεις ἐπίπρασκον, καί διεμέριζον, αὐτά πᾶσι, καθότι ἄν τίς χρείαν εἶχεν».⁵⁶

Ὁμιλῶν ὁ ἅγιος Χρυσόστομος ὄχι μόνο γιά τήν κοινωνία τῆς πνευματικῆς τραπέζης, ἀλλά καί γιά τήν ποθούμενη πνευματική ἀγάπη λέγει τά ἑξῆς : Πολλά εἶναι ἐκεῖνα πού μᾶς συνάγουν, μᾶς ἑνώνουν. Μία τράπεζα εἶναι στρωμένη μπροστά σέ ὅλους μας, ἕνας Πατέρας, ὁ Οὐράνιος, μᾶς ἐγέννησε καί ἀνεγέννησε, τό ἴδιο ποτό ἔχει δοθῆ σέ ὅλους μας˙ μᾶλλον δέ ὄχι μόνον τό ἴδιο ποτό, ἀλλά καί ἀπό ἕνα ποτήριο πίνουμε ὅλοι. Διότι ὁ Πανάγαθος Πατέρας μας, θέλοντας νά μᾶς ὁδηγήση σέ φιλοστοργία, καί αὐτό ἀκόμη μηχανεύθηκε, τό νά πίνωμε ὅλοι μας ἀπό τό ἴδιο ποτήριο, πρᾱγμα πού δείχνει προσαυξημένη ἀγάπη. Ἀλλά ἐμεῖς δέν εἴμαστε ἄξιοι τῶν Ἀποστόλων... Ἐκοινωνήσαμε ἀπό τήν πνευματική τράπεζα˙ ἄς κοινωνήσωμε καί ἀπό τήν πνευματική ἀγάπη.

Καί στή συνέχεια προσθέτει: Γιατί, ἄν οἱ ληστές πού τρῶνε μαζί μέ τούς συντρόφους τους, ξεχνᾶνε τίς διαφορές τους πού ἔχουν, ποιά ἀπολογία θά ἔχωμε ἐμεῖς «σώματος ἀεί Δεσποτικοῦ μετέχοντες καί οὐδέ τήν ἐκείνων μιμούμενοι ἡμερότητα;». Ἄν καί σέ πολλούς ὄχι μόνο ἡ τράπεζα, ἀλλά καί ἡ κοινή καταγωγή ἀπό τήν ἴδια πόλι, ἦταν ἀρκετά νά τούς ἑνώσουν μέ φιλία, «ἡμεῖς δέ, ὅταν καί πόλιν τήν αὐτήν ἔχωμεν, καί οἰκίαν τήν αὐτήν, καί τράπεζαν, καί ὁδόν, καί θύραν, καί ρίζαν, καί ζωήν, καί κεφαλήν, καί Ποιμένα τόν αὐτόν, καί Βασιλέα, καί Διδάσκαλον, καί Κριτήν, καί Δημιουργόν, καί Πατέρα, καί πάντα ἡμῖν ᾖ κοινά, τίνος ἄν εἴημεν συγγνώμης ἄξιοι, ἀπ' ἀλλήλων διαιρούμενοι;».⁵⁷

Δέν χρειάζονται, νομίζω, σχόλια στό κεφαλαιῶδες θέμα τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ καί τῇ κοινωνίᾳ τοῦ Θείου τῆς Εὐχαριστίας Μυστηρίου ἑνότητος, ὁμοψυχίας καί στερεώσεως ἐν τῇ πίστει τῶν εὐσεβῶν καί Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν.

καί γ) Ἡ ὁμολογία τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως κατά τόν ἱερόν Χρυσόστομον.

Ἡ ὁμολογία τῆς ἁγίας καί ἀμωμήτου μας πίστεως εἶναι τό ἀπαύγασμα τῆς ψυχῆς καί τό κάτοπτρον τῆς καρδίας τοῦ πιστοῦ, ἡ ζῶσα ἔκφρασις τῆς ἐνοικούσης ἐν ἡμῖν πίστεως, τό θερμόμετρον τῆς ἀγάπης μας πρός τόν Θεόν, ἡ πιστοποίησις τῆς ἀληθείας ὅτι ὄντως ζῆ ἐν ἡμῖν ὁ Χριστός.

Ὁ Ἱερός Πατήρ, σχολιάζων τόν λόγον τῶν ἁγίων τριῶν παίδων τῶν ἐν Βαβυλῶνι˙ «ἀλλ' ἔστιν ὁ Θεός ἐν οὐρανῷ, ὅς ἐξελεῖται ἡμᾶς ἐκ τῶν χειρῶν σου», λέγει: «Καί ἐάν μή, τουτέστι, κἄν μή ρύσηται ἀλλά συγχωρήσῃ (δηλ. ἐπιτρέψῃ) κατακαῦσαι τά σώματα ἡμῶν τῷ πυρί, οὐδέ οὕτως ἀφιστάμεθα τῆς εὐσεβείας˙ οὐ γάρ ἐπί μισθῷ θεοσεβοῦμεν, ἀλλ' εὐγνωμόνως τήν ἀλήθειαν ὁμολογοῦμεν».⁵⁸

Ἄν κάποιος σέ ἐρωτήσῃ, ἔλεγε ὁ ἅγιος : «Τόν ἐσταυρωμένον προσκυνεῖς; εἰπέ φαιδρᾷ τῇ φωνῇ, γεγηθότι τῷ προσώπῳ. Καί προσκυνῶ, καί οὐ παύσομαί ποτε προσκυνῶν. Κἄν γελάσῃ, δάκρυσον αὐτόν ὅτι μαίνεται».⁵⁹

Καί σέ ἄλλο σημεῖο ἐπαναλαμβάνει ὁ θεῖος Χρυσόστομος: Ἄν ἀκούσης κάποιον νά σοῦ λέγη˙ «Τόν ἐσταυρωμένον προσκυνεῖς; μή ἐπαισχυνθῇς, μηδέ κάτω βλέψῃς, ἀλλά καί ἐναβρύνου καί καλλωπίζου, καί ἐλευθέροις ὀφθαλμοῖς καί ὑψηλῷ προσώπῳ κατάδεξαι τήν ὁμολογίαν. Κἄν εἴπῃ πάλιν˙ Τόν ἐσταυρωμένον προσκυνεῖς; εἰπέ πάλιν πρός αὐτόν˙ Ἀλλ' οὐ τόν μοιχόν οὐδέ τόν πατραλοίαν οὐδέ τόν παιδοκτόνον (τοιοῦτοι γάρ οἱ παρ' αὐτοῖς θεοί πάντες) ἀλλά τόν διά σταυροῦ δαίμονας ἐπιστομίσαντα, καί τάς μυρίας αὐτῶν ἀνελόντα μαγγανείας».⁶⁰

Ὁμιλῶν ὁ ἅγιος τοῦ Θεοῦ γιά τόν τρόπο τῆς σωτηρίας τοῦ πιστοῦ τονίζει τήν σταθερότητα τῆς χριστιανικῆς ὁμολογίας του. Δέν ὑπάρχει ἀνάγκη χρονικῆς περιόδου καί κόπων, καί ταλαιπωρίας, πού προέρχεται ἀπό τήν τήρησι καί ἐκτέλεσι τῶν ἔργων, πού ὁρίζει ὁ Μωσαϊκός νόμος, ἀλλά μέ πολλή συντομία θά κερδηθῇ ἡ σωτηρία. «Τοιοῦτον γάρ ἡ πίστις˙ ἐν βραχέσι ρήμασιν ἔχει τήν σωτηρίαν. «Ἐάν γάρ ὁμολογήσῃς», φησίν, «ἐν τῷ στόματί σου Κύριον Ἰησοῦν, καί πιστεύσῃς ἐν τῇ καρδίᾳ σου, ὅτι ὁ Θεός αὐτόν ἤγειρεν ἐκ νεκρῶν, σωθήσῃ».⁶¹

Δέν βραβεύεται μόνον ἡ ὁμολογία τοῦ χριστιανοῦ, καί πρωτίστως ἡ συνδεδεμένη μέ τό μαρτύριον τοῦ αἵματος, ἀλλά καί ἡ πρόθεσις τῆς ὁμολογίας του. Λέγει σχετικῶς ὁ ἅγιος : «Τό μαρτύριον, ἀδελφοί, οὐ τῇ ἀποβάσει κρίνεται μόνον, ἀλλά καί τῇ προθέσει. Οὐκ ἐπειδάν ἀποτμηθῇ ὁ μάρτυς, τότε γίνεται μάρτυς, ἀλλ' ἀφ' οὗ ἄν τήν πρόθεσιν ἐπιδείξηται τῆς ὁμολογίας, μάρτυς ἐστι, κἄν μή πάθῃ τά μάρτυρος».⁶²

Καί, ἐνῷ ἡ ὁμολογία τῆς πίστεως, εἶναι ἕνα τόσο θαυμαστό καί ἐξαίσιο πρᾶγμα, πού εὐφραίνει λίαν τόν Θεό, τούς Ἀγγέλους καί τόν πιστό τοῦ Κυρίου λαό, ἐκ διαμέτρου ἀντίθετα εὑρίσκονται οἱ φιλονεικίες, οἱ μάχες καί τό σχίσμα τῆς Ἐκκλησίας, πού ἐξασθενοῦν καί ἀποδυναμώνουν πνευματικά τόν χριστιανό καί τόν ἀποστεροῦν ἀπό τήν δύναμι καί τήν παρρησία τῆς χριστιανικῆς πίστεως καί ὁμολογίας. «Οὐδέν χεῖρον φιλονεικίας καί μάχης καί τοῦ τήν Ἐκκλησίαν διασπᾶν, καί τόν χιτῶνα, ὅν οὐκ ἐτόλμησαν οἱ λῃσταί διαρρῆξαι, τοῦτον εἰς πολλά κατατεμεῖν μέρη. Οὐκ ἀρκοῦσιν αἱ λοιπαί αἱρέσεις, ἀλλά καί ἡμεῖς ἑαυτούς κατατέμωμεν;».⁶³

Ἄς μή σκιαμαχοῦμε, λοιπόν, λέγει ὁ ἱερός Πατήρ, οὔτε, ἐνῷ φιλονικοῦμε γιά τά τυχόντα, νά βλάπτωμε σοβαρά τούς ἑαυτούς μας εἰς τά μεγάλα. «Τό μέν γάρ τῷδε ἤ τῷδε χρόνῳ νηστεῦσαι (ἐνν. ἐπί τῇ Μεγάλῃ Τεσσαρακοστῇ τοῦ Πάσχα) οὐκ ἔγκλημα, τό δέ σχίσαι τήν Ἐκκλησίαν ... ἀσύγγνωστον καί κατηγορίας ἄξιον, καί πολλήν ἔχει τήν τιμωρίαν».⁶⁴ Καί ἀναφορικῶς πρός τό σχίσμα τῆς Ἐκκλησίας, τό ὁποῖον λέγει ὅτι οὐδέ αἷμα μαρτυρίου ἀποπλύνει, παρατηρεῖ ὅτι «τό ὁλόκληρον (δηλ. ἡ Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία), ὅταν εἰς πολλά διαιρεθῇ, οὐ μόνον πολλά οὐ γίνονται, ἀλλά καί τό ἕν ἀπόλλυται. Τοιαύτη τῶν σχισμάτων ἡ φύσις».⁶⁵

Ὅσον ἀφορᾷ δέ εἰς τούς ἀναξίους λειτουργούς τοῦ Ὑψίστου, οἱ ὁποῖοι ὄχι ὡς ὁμολογηταί, ἀλλ' ὡς προδόται λογίζονται («τῷ σχήματι ὡς Χριστιανοί καί ὡς Χριστοῦ μαθηταί, τῷ δέ τρόπῳ προδόται», ὡς προελέχθη) ὁ Ἱερός Χρυσόστομος λέγει : «Πάντας μέν ὁ Θεός οὐ χειροτονεῖ, διά πάντων δέ αὐτός ἐνεργεῖ, εἰ καί αὐτοί εἶεν ἀνάξιοι, διά τό σωθῆναι τόν λαόν. Εἰ γάρ δι' ὄνου, καί διά Βαλαάμ, διά μικροῦ ἀνθρώπου, τοῦ λαοῦ ἕνεκεν ἐλάλησε, πολλῷ μᾶλλον διά τοῦ Ἱερέως ... Εἰ μέν γάρ δόγμα ἔχει διεστραμμένον, κἄν ἄγγελος ᾖ, μή πείθου˙ εἰ δέ ὀρθά διδάσκει, μή τῷ βίῳ πρόσεχε, ἀλλά τοῖς ρήμασιν...».⁶⁶

Τέλος, συγκρίνοντας ὁ ἅγιος Χρυσόστομος τήν στάσιν καί τήν θερμήν καί ἐνεργό συμπαράστασιν τῶν ἀνθρώπων πρός τόν ὀρχηστήν, τόν ἡνίοχον καί τόν θηριοδαμαστήν, καθ' ὅν χρόνον «ὑπέρ Χριστιανισμοῦ προκειμένων λόγων, πάντες κάτω νεύουσι, καί κνῶνται, καί χασμῶνται, καί καταγελασθέντες ἀναχωροῦσι» ἐρωτᾶ: «πῶς οὐκ ἄξια ταῦτα μυρίας ὀργῆς, ὅταν ὁ Χριστός ἀτιμότερος ὀρχηστοῦ φαίνηται παρ' ὑμῖν;».⁶⁷

Κύριε Πρόεδρε,

Τό περισπούδαστο θέμα τῆς πίστεως, τῆς ἑδραιώσεως εἰς αὐτήν καί τῆς πεπαρρησιασμένης ὁμολογίας της, εἶναι μέγα, καίριο καί εὐρυδιάστατο. Ἐτοποθετήθη εἰς τό δικό του πλαίσιο, πού εἶναι ἡ ἀληθινή θεογνωσία καί ἡ ὀρθή σύνδεσις μέ τόν Χριστό, ἡ ἔρευνα τῶν Θείων Γραφῶν καί ἡ ἀναζήτησις τῆς Θείας Ἀληθείας, ἡ ἐνσωμάτωσις τοῦ πιστοῦ εἰς τήν Ἁγίαν Μητέρα Ἐκκλησίαν καί ἡ ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι λατρευτική καί μυστηριακή ζωή.

Πίστις χωρίς Χριστό καί μακράν τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἑνότητος καί τῆς ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι κοινωνίας δέν ὑπάρχει, δέν εὐδοκιμεῖ, δέν καρποφορεῖ, δέν ἁγιάζει, δέν σῴζει, γιατί εἶναι στεῖρα καί ἄκαρπος.

Ζητῶ συγγνώμην, διότι κατεπόνησα ἴσως τούς συνέδρους μέ τή δαψιλῆ χρῆσι τῶν κειμένων τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου στή γλῶσσα τοῦ Ἁγίου μας, ἀλλά προτίμησα νά ἀκουσθῇ ἀτόφιος ὁ Χρυσοστομικός λόγος στό Θεολογικό αὐτό Συνέδριο ἐπί τῇ 1600ῇ ἐπετείῳ τῆς κοιμήσεώς του. Εὐχαριστῶ.

Π α ρ α π ο μ π έ ς

1. Πρβλ. Δοξαστικόν Ἀποστίχων τῆς ἑορτῆς τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Μηναῖον Νοεμβρίου ΙΓ', ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1993, σελ. 224-225.

2. Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, PG 59, 352.

3. Αὐτόθι, PG 56, 273.

4. Αὐτόθι, PG 55, 140.

5. Αὐτόθι, PG 54, 477.

6. Αὐτόθι, PG 63, 150-151.

7. Αὐτόθι, PG 51, 275.

8. Αὐτόθι, PG 62, 301.

9. Αὐτόθι, PG 62, 506-507.

10. Αὐτόθι, PG 56, 421.

11. Αὐτόθι, PG 59, 601.

12. Αὐτόθι, PG 57, 205.

13. Αὐτόθι, PG 48, 1081.

14. Αὐτόθι, PG 60, 409 - 410.

15. Αὐτόθι, PG 58, 506.

16. Αὐτόθι, PG 62, 9-10.

17. Αὐτόθι, PG 62, 555.

18. Αὐτόθι, PG 54, 585.

19. Α' Τιμ. 6, 12.

20. Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου, PG 56, 407.

21. Αὐτόθι, PG 50, 737-738.

22. Ἔνθ' ἀνωτέρω.

23. Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου, PG 52, 412 - 413.

24. Αὐτόθι, PG 59, 561.

25. Αὐτόθι, PG 60, 490.

26. Αὐτόθι, PG 62, 527 - 528.

27. Αὐτόθι, PG 51, 274 - 275.

28. Αὐτόθι, PG 55, 53.

29. Αὐτόθι, PG 58, 614.

30. Αὐτόθι, PG 52, 463.

31. Αὐτόθι, PG 55, 121.

32. Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, PG 51, 273.

33. Αὐτόθι, PG 55, 50.

34. Αὐτόθι, PG 58, 742.

35. Αὐτόθι, PG 55, 603.

36. Αὐτόθι, PG 57, 13.

37. Αὐτόθι, PG 59, 118 - 119.

38. Αὐτόθι, PG 59, 409.

39. Αὐτόθι, PG 59, 699.

40. Αὐτόθι, PG 48, 1009 - 1010.

41. Αὐτόθι, PG 59, 552 - 555.

42. Αὐτόθι, PG 49, 17 - 18.

43. Αὐτόθι, PG 59, 509.

44. Αὐτόθι, PG 60, 391 - 392.

45. Αὐτόθι, PG 52, 379.

46. Αὐτόθι, PG 61, 313 - 315.

47. Αὐτόθι, PG 52, 402.

48. Αὐτόθι, PG 60, 532.

49. Αὐτόθι, PG 51, 276 - 277.

50. Αὐτόθι, PG 59, 76.

51. Αὐτόθι, PG 52, 427 - 429.

52. Αὐτόθι, PG 62, 488.

53. Β' Κορ. 2, 15.

54. Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, PG 61, 429 - 430.

55. Α' Τιμ. 1, 5 - 6.

56. Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου, PG 60, 64.

57. Αὐτόθι, PG 57, 386

58. Αὐτόθι, PG. 56, 597.

59. Αυτόθι, PG 58, 538.

60. Αυτόθι, PG 60, 408 - 409.

61. Αυτόθι, PG 60, 561 - 562.

62. Αυτόθι, PG 55, 627.

63. Αυτόθι, PG 48, 863.

64. Αυτόθι, PG 48, 870 - 872.

65. Αυτόθι, PG 61, 23.

66. Αυτόθι, PG 62, 609 - 612.

67. Αυτόθι, PG 59, 112.

ΕΙΣΗΓΗΣΙΣ

Μητροπολίτου Κυθήρων Σεραφείμ

εἰς τό Διεθνές Ἐπιστημονικόν Συνέδριον

«ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ» (407 -2007)

τοῦ Τμήματος Ποιμαντικῆς καί Κοινωνικῆς Θεολογίας

τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π. Θεσσαλονίκης

https://www.imkythiron.gr/index.php/eidiseis/teleftaia-nea/3409-