Έχει μια μεγάλη δυναμική πνευματικότητας αυτός ο μήνας
λίγο πριν εισέλθουμε στην άνοιξη και ο λαός μας από παλαιά του έδωσε τέτοια
ισχυρά λαογραφικά στοιχεία που συνάδουν με την γνήσια παράδοση της
Ορθοδοξίας.
Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ μας είναι μια ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ κατά του κατεστημένου της αμαρτίας βλ. και ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ της ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ του επόμενου μηνός Μαρτίου, αλλά δημιουργούσε και Επαναστάσεις στις ψυχές των ανθρώπων για να ελευθερωθούν από τις αλυσίδες των τυράννων κάθε εποχής βλ. ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ του 21.
Όλες αυτές οι ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ
προθερμαινόταν με ένα πνευματικό υπόβαθρο, στοιχεία του οποίου μας δίνει
το εξαιρετικό άρθρο της φιλολόγου Ε.Τ που δημοσιεύθηκε αλλά σήμερα
πάλι αναρτάται ανανεωμένο από την ίδια.-
Δρ. Κωνσταντίνος Βαρδάκας
Το μυστικό του Αγίου
Τρύφωνα
Για τον Άγιο Τρύφωνα γνωρίζουμε γενικά ότι είναι προστάτης
των αμπελουργών. Πολλά όμως άλλα και σημαντικά σχετίζονται με τον νεαρό αυτόν
άγιο που ίσως τα αγνοούμε, και που με την εορτή του μας ανοίγει την πόρτα της
εισόδου στον μήνα Φεβρουάριο. Πρωτομηνιά, κι ο αγαπημένος μας αυτός άγιος μας
υποδέχεται, σύμφωνα με την εικονογραφία του, μ’ ένα σταυρό κι ένα κλαδευτήρι
στο χέρι ή ακόμα κι ένα κλαδί αμπέλου. Είναι όμορφος, σγουρομάλλης,
αγένειος, σε ηλικία σχεδόν τρυφερή. Γιατί αυτό το νεαρό παλικάρι μας
καλωσορίζει στην πρώτη του Φλεβάρη;
Ο άγιος Μεγαλομάρτυρας Τρύφων γεννήθηκε το πρώτο μισό του
3ου μχ. αιώνα στη Λάμψακο της Φρυγίας, στη Μ. Ασία. Γεννήθηκε από φτωχούς, αλλά
ευσεβείς γονείς και εργαζόταν σαν χηνοβοσκός. Επειδή από μικρός μελετούσε
τον θείο λόγο και δίδασκε το ευαγγέλιο του Χριστού, ο Θεός τον προίκισε πολύ
νωρίς με ιδιαίτερα χαρίσματα, αλλά και με τη δύναμη να θεραπεύει
αρρώστιες και να καταπολεμά τα δαιμόνια, τα οποία διασκορπίζονταν και μόνο στο
άκουσμα του ονόματός του. Γι’ αυτό αποκαλείται ιαματικός και συγκαταλέγεται
στους Αναργύρους. (Από τους δώδεκα Αναργύρους, που αποτελούν ζεύγη, ανήκει στο
έκτο ζεύγος, Θαλλαίλεος και Τρύφων). Θεωρείται προστάτης των γεωργών και ο
άγιος που διώχνει τις ασθένειες των αγρών, των αμπελώνων και των κήπων. Κατά
τον φοβερό διωγμό του αυτοκράτορα Δεκίου μαρτύρησε με φρικτά βασανιστήρια.
Ετελειώθη με αποκεφαλισμό δια ξίφους.
Ο Φεβρουάριος, που την πρώτη του ημέρα τιμούμε τη μνήμη του
αγίου Τρύφωνα, παραδοσιακά θεωρείται μήνας καθαρτήριος. Πήρε τ’ όνομά του από
τον λατινικό μήνα Februarius, που επειδή ήταν ο τελευταίος μήνας του Ρωμαϊκού
έτους, (πρώτος ήταν ο Μάρτιος), σήμαινε τον μήνα των καθαρμών. Οι άνθρωποι
έπρεπε να εξαγνιστούν, για να υποδεχτούν τη νέα χρονιά. Εμείς αποκαλούμε τον
μήνα αυτόν και Φλεβάρη, κατά παρετυμολογία, επειδή ανοίγει τις φλέβες του και
μας δίνει πολλά νερά, για να πρασινίσει η φύση. Και αυτό το λουτρό της βροχής
υποδηλώνει επίσης ένα είδος καθαρμού. Παράλληλα, οι αμπελουργοί αυτή την εποχή
καθαρίζουν και κλαδεύουν τ’ αμπέλια τους. Μέσα στον μήνα αυτόν επίσης,
μπαίνουμε και στην δια της μετανοίας καθαρτήρια περίοδο του Τριωδίου.
Μέσα απ’ όλη αυτή την ετοιμασία του καθαρμού της ζωής και
της φύσης, ταυτόχρονα προβάλλουν και τα νέα βλαστήματα. Αρχίζουν να
μπουμπουκιάζουν τα δέντρα, οι κήποι, τ’ αμπέλια, που όμως κινδυνεύουν από τις
όψιμες παγωνιές και κακοκαιρίες. Ο άγιος Τρύφων εδώ έρχεται ως αρωγός και
προστάτης σ’ όλες αυτές τις διεργασίες. Καθαρίζει τους αγρούς από βλαπτικά
ζωύφια και προστατεύει τα τρυφερά μπουμπούκια από τις παγωνιές. Αυτό το έργο
του υποδηλώνεται παρετυμολογικά και από τ’ όνομά του, Τρύφων, από τη λέξη τρυφή
που σημαίνει απόλαυση, άνεση, από την οποία προκύπτει και το επίθετο τρυφερός.
Τρυφερός είναι ο ίδιος ο άγιος λόγω της νεαρής του ηλικίας, γι’ αυτό
προστατεύει και τα νεαρά, ευαίσθητα μπουμπούκια μην παγώσουν και μαραθούν.
(Πληροφοριακά στοιχεία από το έργο του Δ. Λουκάτου «Συμπληρωματικά του χειμώνα
και της Άνοιξης εκδ. Φιλιππότη).
Εκείνο που έχει όμως τη μεγαλύτερη σημασία, είναι τα
ενεργήματα του αγίου σε πνευματικό επίπεδο. Με το κλαδευτηράκι του καθαρίζει με
αγάπη το αμπέλι της καρδιάς μας και αφήνει να ξεπεταχτούν προστατευμένα τα
μικρά μπουμπούκια των αρετών μας, καθώς πρόκειται να εισαχθούμε στην περίοδο
της μετανοίας. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι την επομένη, 2 Φεβρουαρίου,
έχουμε τη μεγάλη γιορτή της Υπαπαντής του Κυρίου. Εισαγωγική γιορτή και αυτή
στον Φεβρουάριο. Η εορτή του αγίου Τρύφωνα, πολύ σοφά, θεωρείται προεόρτια
της Υπαπαντής και συνδέεται άμεσα μαζί της. Αποτελεί προετοιμασία της Υπαπαντής
του Κυρίου. Στην Υπαπαντή ο άγιος Συμεών υποδέχεται στον ναό το νήπιο Ιησού,
σαράντα μέρες μετά τη γέννησή του και τον παίρνει έκθαμβος και ευφραινόμενος
στην αγκαλιά του. Ο άγιος Τρύφων επιθυμεί να μας προετοιμάσει, ώστε να
καταστήσουμε κι εμείς τον αμπελώνα των καρδιών μας ναό πνευματικό, αφού
προηγουμένως με τη βοήθειά του και το νοητό κλαδευτηράκι του έχουμε καθαρίσει
τους λογισμούς μας, για να υποδεχθούμε , όπως ο θεοδόχος Συμεών, τη θεία χάρη
του νηπιάζοντος Κυρίου.
Στην ακολουθία του Αγίου Τρύφωνα, όπου εμπλέκονται οι
ύμνοι προς τον άγιο με τους προεόρτιους ύμνους της Υπαπαντής, απαντούμε το
Κοντάκιο:
«Ως αγκάλας σήμερον πιστοί καρδίας εφαπλούντες,
δέξασθε καθαρωτάτω λογισμώ επιδημούντα τον Κύριον, προεορτίους αινέσεις
προσάδοντες».
«Απλώνοντας σήμερα, πιστοί, τις καρδιές σας σαν
αγκαλιές, δεχθείτε με καθαρότατο λογισμό τον Κύριο που έρχεται μόνιμα να
κατοικήσει, ψάλλοντας προεόρτιους αίνους».
Και στον όρθρο του Αγίου Τρύφωνα ψάλλουμε στον
προεόρτιο κανόνα:
«Ανοιγέσθω ο ναός, ο του Θεού γαρ νυν επέστη ναός,
ναούς ημάς ποιήσαι του αγίου Πνεύματος». «Ας ανοιχθεί ο ναός του Θεού, γιατί
ήρθε τώρα ο ίδιος ο ναός του Θεού (ο Κύριος), να μας καταστήσει ναούς του Αγίου
Πνεύματος».
Με τον τρόπο αυτό, έχοντας δεχθεί τον Χριστό στις καρδιές
μας, θα νιώσουμε, όπως ο άγιος Συμεών, τη θεία χαρά και απόλαυση, τη θεία
τρυφή, για την οποία μας προετοιμάζει και μας προτρέπει να νιώσουμε ο άγιος
Τρύφων, γιατί αυτό σημαίνει κυρίως τ’ όνομά του, την ουράνια τρυφή, την τρυφή
του παραδείσου. Και όχι μόνο μας προετοιμάζει καθαρτικά ο άγιος να νιώσουμε
αυτή την πνευματική ευδαιμονία και ευτυχία εντός μας, δεχόμενοι όπως ο άγιος
Συμεών τον Χριστό στις καρδιές μας, αλλά το σπουδαιότερο, μας την προσφέρει ο
ίδιος, όταν τον επικαλούμαστε και του αποδίδουμε τιμές και ευλαβικές προσφορές
στη μνήμη του ή και σε κάθε άλλη περίσταση που θα αποφασίσουμε να το πράξουμε
στο όνομά του. Διότι κατά το συναξάρι του, ΑΥΤΟ ζήτησε από τον Θεό την ώρα του
θανάτου του ως δωρεά για εκείνους που ευλαβούνται και τιμούν το όνομα και την
αγία μνήμη του:
Όταν τον οδήγησαν στον τόπο του μαρτυρίου και πριν τον
αποκεφαλίσουν δια ξίφους, ύψωσε τα χέρια και τη φωνή του στον ουρανό και
προσευχήθηκε λέγοντας:
«Δέσποτα Κύριε, όσοι ενθυμούνται εμένα τον δούλο σου
και επιθυμούν να Σου προσφέρουν για χάρη μου θυσιαστικές προσφορές, άκουσέ τους
από το ουράνιο και άγιο κατοικητήριό Σου και δώσε τους ως πλούσια
ανταπόδοση ΑΦΘΑΡΤΕΣ ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ, γιατί εσύ είσαι ο μόνος αγαθός και ο χορηγός
των αγαθών εις τους αιώνες, αμήν».
«Πάσι δε τοις του δούλου σου μεμνημένοις και θυσίας
δεκτάς χάριν εμήν προσάγειν Σοι βουλομένοις, πρόσχες εξ ετοίμου κατοικητηρίου
Σου, εξ ουρανίου αγίου Σου, δαψιλείς και αφθάρτους αντικαταπέμπων αυτοίς
ευεργεσίας ότι μόνος ει αγαθός και των αγαθών παροχεύς εις τους αιώνας
αμήν».(Συμεών του Μεταφραστού, Μαρτύριον του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Τρύφωνος).
Στην περίπτωση αυτή, οι άφθαρτες ευεργεσίες της θείας
δωρεάς του αγίου δεν αναφέρονται σε υλικές παροχές, αλλά σε ουράνια τρυφή και
απόλαυση, όπως δηλώνει και τ’ όνομά του (Τρύφων-τρυφή), δηλαδή σε εσωτερική
βίωση ψυχικής και πνευματικής ευδαιμονίας και ανάτασης δια της θείας χάριτος
και μάλιστα στον παρόντα βίο. Παρέχεται μέσω αυτού του τρυφερού και αβρού
νεανία αγίου η ανάπαυση και η γλυκύτητα της ψυχής μας, που την αναζητούμε
στις ποικίλες εξωτερικές ματαιότητες.
Κι αυτή τη θεία ιδιότητά του, το θείο μυστικό του, το
τονίζει κατ’ επανάληψη η υμνολογία του:
«Τρυφήν την ακήρατον ιχνηλατών εκ παιδός»
«Τρυφής κατεμφορούμενος παραδόξου και θείας»
«Της όντως ενθέου εν ουρανοίς τρυφής απολαύων»
«Και καταρδεύεις ημών τη διάνοιαν εν τη τρυφή αθλοφόρε των
δώρων σου».
«Τρυφή γαρ πιστοίς εδείχθης».
Το φωνάζει η υμνολογία του ότι ο ίδιος που από παιδάκι
βίωσε και απόλαυσε δια του Αγίου Πνεύματος την άφθαρτη, παράδοξη και θεία
τρυφή, «τρυφή εδείχθη τοις πιστοίς», δηλαδή αποδείχθηκε όχι μόνο για τον
εαυτό του, αλλά και για τους πιστούς και λατρευτές του τρυφή, ευτυχία,
γλυκασμός, ανάπαυση ψυχής, καταρδεύοντας τη διάνοιά τους εν τη τρυφή των
δώρων του.
Σήμερα, στα πρόθυρα της πείνας και των δεινών που
έρχονται, ας απευθυνθούμε στον άγιο Τρύφωνα, τώρα που γνωρίσαμε τις θείες του
μυστικές ιδιότητες, κι ας τον παρακαλέσουμε, να μας μεταδώσει τη θεία τρυφή του
μέσα στην ψυχή μας, γιατί έχοντας αυτή, όχι μόνο δεν θα ματαιοπονούμε
αναζητώντας τις γήινες απολαύσεις και τρυφές, όχι μόνο δεν θα λυγίζουμε από το
βάρος των προβλημάτων, αλλά θα είμαστε πλήρεις ευφροσύνης και ουράνιας
ευτυχίας, δίχως να αισθανόμαστε καμία έλλειψη και στέρηση. Οι άγιοι τρεφόμενοι
με τον ουράνιο αυτόν άρτο περιορίζουν κατά πολύ τις υλικές τους ανάγκες, ακόμη
και στο θέμα της τροφής. Γιατί τους τρέφει όχι η γήινη τροφή, αλλά η
τρυφή-τροφή της θείας ενέργειας που άφθονα εισρέει εντός τους. Ας μας
ευλογήσει ο άγιος Τρύφωνας να βιώσουμε και να απολαύσουμε μέσα μας
αυτή τη θεία και σωτήριο τρυφή, που την έχουμε πολύ μεγάλη ανάγκη τώρα
στους απαρηγόρητους καιρούς μας.
https://konstantinoupolipothoumeno.blogspot.com/
ΣΤΩΜΕΝ καλώς
Δρ. Κωνσταντίνος Βαρδάκας
