«Είπε ο Κύριος αυτή την παραβολή. Δυο άνθρωποι ανέβηκαν στο Ναό για να προσευχηθούν ο ένας ήταν φαρισαίος και ο άλλος ήταν τελώνης». Οι φαρισαίοι, την εποχή του Χριστού, ήταν μια ομάδα ανθρώπων που τηρούσαν κατά γράμμα αυτά που επέβαλε ο Μωσαϊκός Νόμος. Είχαν την εντύπωση ότι ήταν άγιοι και απαιτούσαν να το αναγνωρίζει αυτό ο κόσμος και να τους σέβεται. Οι τελώνες ήταν ιδιωτικοί φοροεισπράκτορες, δηλαδή εφοριακοί, που συνέλεγαν τους βαρύτατους φόρους του Ρωμαϊκού κράτους με τρόπους, πολλές φορές, βίαιους και απαράδεκτους. Το επάγγελμά τους, για το λόγο αυτό, ήταν στη συνείδηση του κόσμου συνώνυμο με την ιδιότητα του κλέφτη. Είναι επομένως κατανοητό, ότι ο Χριστός στην παραβολή του αναφέρεται σε δύο τύπους ανθρώπων, για τους οποίους οι ακροατές του είχαν μια σαφή, αν και προφανώς πολύ αντίθετη εικόνα.
«Ο Φαρισαίος στάθηκε και
προσευχόταν, καμαρώνοντας για τον εαυτό του, με αυτά τα λόγια: Θεέ μου, σ'
ευχαριστώ, γιατί εγώ δεν είμαι σαν άλλους ανθρώπους, που είναι κλέφτες, άδικοι,
ανήθικοι ή και σαν αυτόν εδώ τον τελώνη· νηστεύω δυο φορές την εβδομάδα, δίνω
το ένα δέκατο απ' όλα τα εισοδήματα μου». Στην προσευχή του βλέπουμε πως
ευχαριστεί τον Θεό γιατί δεν είναι αμαρτωλός. Δεν μοιάζει, όπως λέει, με τους άλλους,
που τους θεωρεί όλους αμαρτωλούς. Καυχιέται πως τηρεί όλα όσα διδάσκει η
Ιουδαϊκή θρησκεία και μάλιστα πολύ περισσότερα, γιατί λέει ότι νηστεύει δύο
φορές την εβδομάδα, ενώ δεν ζητούσε κάτι τέτοιο ο Μωσαϊκός Νόμος και νηστεία
σήμαινε ότι δεν έβαζε τίποτα στο στόμα του όλη την ημέρα. Αναφέρει επίσης ότι
το ένα δέκατο από ό,τι αποκτούσε, το έδινε στους φτωχούς.
«Και ο τελώνης στεκόταν από μακριά και δεν ήθελε ούτε τα
μάτια του να σηκώσει στον ουρανό, μόνο χτυπούσε το στήθος του και έλεγε· Θεέ
μου, συγχώρεσε με τον αμαρτωλό».
Αν δεν ξέραμε την απάντηση του Χριστού, όλοι
θα θεωρούσαμε ως ευπρόσδεκτη από τον Θεό την προσευχή του φαρισαίου και όχι του
τελώνη. Ο Φαρισαίος είναι καλός άνθρωπος, δεν κάνει αμαρτίες, νηστεύει, δίνει
ελεημοσύνες και μάλιστα πολλές. Είναι φυσικό επομένως να χαρακτηρίζεται ως
ενάρετος και να θεωρείται ότι εισακούεται η προσευχή του από το Θεό. Αντίθετα ο
τελώνης ο οποίος επιβιώνει σε βάρος των άλλων, κατά το κοινώς λεγόμενο «πίνει
το αίμα του κόσμου», έρχεται τώρα να προσευχηθεί και τι να πει; Κατά την
ανθρώπινη κρίση, είναι ξεκάθαρο ποιος είναι κοντά στο Θεό και ποιος είναι
μακριά του.
Εκπλήσσει όμως και προβληματίζει η απάντηση του
Χριστού. «Σας λέγω πως αυτός (ο τελώνης) κατέβηκε στο σπίτι του συχωρεμένος
παρά ο άλλος (ο φαρισαίος). Γιατί όποιος υπερηφανεύεται θα ταπεινωθεί, ενώ
όποιος ταπεινώνεται θα ανυψωθεί».
Ποιος λοιπόν μπορεί να είναι σίγουρος για τις κρίσεις και
τις αποφάσεις του Θεού; Τι είναι τελικά ταπείνωση και τι είναι υπερηφάνεια;
Ταπείνωση σημαίνει να έχουμε πάντα αληθινή και σωστή γνώμη για τον εαυτό μας,
βαθειά δηλαδή και ειλικρινή αυτογνωσία. Γιατί, άλλο πράγμα είναι η πραγματική
ταπείνωση και άλλο η ταπεινολογία ή η ταπεινοφάνεια, που είναι μορφές κρυφού
εγωισμού.
Ποιο τελικά είναι το κριτήριο της εισόδου μας στον
Παράδεισο; Όλα είναι στα χέρια του Θεού. Ίσως αυτό στο βάθος να το γνώριζε ο
τελώνης και γι’ αυτό σκύβει το κεφάλι, κτυπάει το στήθος του και λέει. «Θεέ μου
ξέρω ότι είμαι παλιάνθρωπος, λυπήσου με». Όλα βρίσκονται κάτω από την κρίση και
το έλεος του Θεού, η κάθε δική μας προσπάθεια για προβολή και αυτοδικαίωση,
φανερώνει ότι δεν έχουμε ακόμα καταλάβει τι σημαίνει πνευματική ζωή.
Με την παραβολή αυτή, όπως λέμε, ανοίγει το Τριώδιο.
Το Τριώδιο είναι το παλαιότερο σε χρήση λειτουργικό βιβλίο της Εκκλησίας μας,
που το χρησιμοποιούμε στις ακολουθίες από σήμερα μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο.
Ονομάζεται έτσι, γιατί στους κανόνες που περιέχει υπάρχουν τρείς ωδές, αντί για
εννέα που επικράτησαν αργότερα.
Από σήμερα μπαίνουμε στην πιο όμορφη και κατανυκτική,
ετήσια περίοδο της εκκλησιαστικής ζωής. Με ταπείνωση και σωστή προσευχή
καλούμαστε να αρχίσουμε τον αγώνα μας, για την περίοδο του Τριωδίου και της
Μεγάλης Σαρακοστής. Με την κατάλληλη προετοιμασία θα μπορέσουμε να αντικρίσουμε
τη σταυρική θυσία του Κυρίου μας και να νιώσουμε την αγάπη του Χριστού, που μας
την προσφέρει για να απολαύσουμε κοντά του τη σωτηρία μας. Μόνον έτσι μπορούμε
να πάρουμε μέρος και στη δόξα της Αναστάσεώς του. Αμήν.
Γραπτό κήρυγμα Ιεράς Μητροπόλεως Κερκύρας
21-2-2021
